Қазақ халқы ай мен жұлдыздарға қарап ауа райын және де жолды болжай білген.Мәселен Темірқазық жұлдызымен адасқанда жолды тауып отырған.Түнде жұлдыздар жиі болса күн жылы болады деген.
Қыстап қалатын құстар: Қарға, сауысқан, торғай, суық торғай, сары шымшықпен таныстыру. Сауысқан – ала қанатты, ұзын құйрықты құс. Ұясына — жұмыртқа салып, балапан басып шығарып оларды қауіп - қатерден сақтайды. Кез келген тамақты қорек етеді. Қауырсындары біріңғай қара емес, жасыл реңкті келеді, бүйіріндегі қауырсыны аппақ. Ол өте сақ. Ерекшелігі – жылтыр, әшекейлі заттарға әуестігі. Оның ұғымталдығы да соншалық адамның айтқан сөзін жаттап алады. Суық торғай – кеудесі қызыл, қанаттары көкшіл болып келген, ағаш қуыстарын, індерді, үй – жайларды мекендейді. Бұталардың дәнімен, жемісімен қоректенеді. Кейде тоқылдақ қорегінің қар бетіне түскен қалдығын теріп жейді.
Қара қарға – басы, қанаты, құйрығы, арқасы мен бауыры бәрі қара болып келеді, тұмсығы үшкір, тырнақтары өткір. Түрлі тамақ қалдықтарын тырнақтарымен қар астынан шұқып жейді. Бұл өте ақылды құс. Оның балапанын сөйлеуге үйретуге болады. Қарғалар ұзақ өмір сүреді.
Торғай –- сүйір тұмсықты кіп – кішкентай құс. Ағаш қуыстарын, індерді, үй - жайларды мекендейді немесе ағаштарға шар тәріздес ұялар салады. Олар ұсақ жәндіктермен, өсімдік дәндерімен, тамақ қалдықтарымен қоректенеді; балапандарын бастапқы уақытта жәндіктермен, кейіннен өсімдік тұқымдарымен қоректендіреді.
Сары шымшықтың кеудесі сары, қауырсындары көкшіл болып келеді. Ол үйдің қасында жүреді
шиқылдаған балапандарына жем тасиды. Сары шымшықтың он беске дейін балапаны болады. Бір жазда екі рет жұмыртқа басып шығарады. Ол ұясы мен алма ағашының арасында ерсілі - қарсылы ұшады да жүреді. Құрт таба қалса, балапандарына алып барады.
Күн суытқан кездері оларға күнбағыс, кендір, асқабақ, қарбыз дәндерін беруге болады. Сары шымшықтарға сүйекте қалған ет қалдықтары мен тұздалмаған еттің майлары да қатты ұнайды.
<span>Солтүстіктің бұғысы - және арландар және мекиендер мүйіздерді несут бірден-бір бұғы. Солтүстіктің бұғысы емесұлы, жаздыгүні - кофе-қоңыр немесе серо-қоңыр, қыстыгүні едәуір ала - от ада-гүде ақшыл баста мойында және төменгі жартыда бас дейін наверху бастың темнобуровато-серого, арқада, аяқтарда және жармада. 200 - 220 см денесінің ұзындығы, биіктік арқада 140 см дейін және ең көп салмақ күздігүні 220 келәге дейін әншейін ғой солтүстіктің айрықша тундралық бұғыларының, едәуір уағырақ және оңайырақ. Оның салмағы центнерді зорға превышает.
</span>
Цветы без запаха
Білімнің басы – бейнет, соңы – зейнет.
В учении трудно, да плоды учения сладки.
Білімді бесіктен тесікке дейін ізден.
Знаний набирайся с пеленок и накапливай до дней последних.
Кітап – алтын қазына.
Книга – кладовая золота.
Ұстаздан шәкірт озады.
Прилежный ученик превзойдет учителя.
Күш – білімде, білім – кітапта.
Сила – в знании, знания – в книгах.
Кісінің көркі киім емес – білім.
Человека украшает не одежда, а знание.
Ақыл тозбайтын тон,
Білім таусылмайтын көл.
Ум – шуба, которая не изнашивается, знания – озеро неисчерпаемое.
Найман-Ана
Шыңғыс Төреқұлұлы Айтыматов - Қырғызыстанның халық жазушысы,коғам қайраткері.Оның қаламынан әдебиетімізден ойып тұрып орын алар шығармалар туды.Солардың бірі - "Боранды бекет" романы.Ал көптің жанына қаяу салар Найман-Ана туралы аңыз - соның бір үзіндісі. Бұл аңызда Дөненбайдың ұлы Жоламан мәңгүртке айналады.Ал Найман Ана өз ұлын тауып өз үйіне қайтармақшы болады.Дегенмен Жоламан анасын танымағандықтан өз еліне бармай, қожайындарының жалған сөзіне сеніп өз анасын өз қолымен өлтіреді.Найман-Ана - бар аналардың смиволы,қайсар жан.
Оқиға желісі Сарыөзек деген жердегі Ана-Бейіт деген мазардың тарихынан басталады.Сол Сарыөзекті басып алған жуан-жуандар қол астындағыларды адам төзгісіз азапқа салады екен.Менің сөзіме романның: «..Ал енді жуан-жуандардың қолында құлдықта қалған тұтқындардың күнін құдай көрсетпесін. Жуан-жуандар ондай құрбан құлдардың басына кепеш кигізіп, айуан азаппен ақыл-есінен айырады екен,»-деген үзіндісі дәлел бола алады.Найман Ананың жалғыз баласы осы азапқа душар болған еді.Бірақ үмітін үзбеген ана жас мәңгүрт деген менің жалғызым ба деп іздеуге шығады.Аңыздың: «Е, құдая, сол бейшара мәңгүрт басқа біреу емес, тек менің ұлым болса екен деп зарыға, зарлана тіледі. Мәңгүрт тұрмақ, тағы бір бәле болып кетсе де, тек менің ұлым болса екен...»-деп ананың бар жанымен тілеуінен оның баласының қандай болса да жанында қалуға ,қиыншылықтардан қорықпайтын батыл жан екендігін көреміз.
Әрине,баласының мәңгүрт болса да тірі екендігіне көзі жеткен ана оны елге қайтаруға тырысады.Алайда онысынан түк те шықпайды.Баласын иландырудың бар тәсілін қолданған Найман-Ананы Жоламанның өз қолымен атуы көзге жас әкелмей қоймайды.Оны шығарманың: «...Құлап түсерден бұрын басындағы ақ жаулығы ұшып кетті де, лезде құсқа айналаға, аспанды шарқ ұра шырылдап: "Ойланшы, кімнің баласысың? Атың кім? Атың кім? Сенің әкең Дөненбай! Дөненбай!.." - деп зар қақсады,»-деген үзіндісін оқып-ақ көзімізді жеткізіп,ауыр мұңға бет аламыз.
Қорытындылай келе айтарым,бұл шығармадан біз ананың жан айқайымен қатар өткен тарихты да біле аламыз.Туындыны оқыған адамның санасында мен жүрегінде үлкен орын қалатыны анық.Әлбетте,қазіргі таңда мұндай зұлымдықтар,әділетсіздіктер кездеспейтіні кімді де болсын қуантпай қоймайды.
