Васіль Быкаў "Перад канцом"
1. <span>Боты ён спярша пашкадаваў нават, апынуўшыся басанож на бруднай, сцюдзёнай, запляванай падлозе, але тут жа сцяміў, што, мабыць, цяпер не да ботаў.
2. У</span><span>се насцярожана прымоўклі, чакалі, што вось-вось адчыняцца і іхныя дзверы.
3. </span><span>I ён мог прыкладна вызначыць, што ў кожнага за душой.
4. </span><span>Ён думаў, што перад пагрозай пагібелі кожны з іх пашчыруе ў змаганні за жыццё.
5. </span><span>Усё ж яны разумелі, што літасці ад ЧК не будзе.
6. </span><span>Паручнік адчуў, што зараз здарыцца кепскае.
</span>
У драме Янкі Купалы
“Раскіданае гняздо” паказваецца цяжкае жыццё беларускага сялянства і пошукі ім
шляхоў да вызвалення. Янка Купала на прыкладзе сям’і Зяблікаў паказвае працэс абуджэння
нацыянальнай свядомасці беларусаў.
Дух бунтарства
сканцэнтраваны ў рамане вакол вобраза Сымона. Ён рашучы і імпульсіўны, але яму
не хапае пакуль жыццёвай мудрасці. Яму не хапае роздуму, духоўнай асновы как
асэнсаваць тое, што ён робіць. У душы яго толькі прага абараніцца любым чынам і
дабіцца справядлівасці. Такім чынам, ён трапляе на Вялікі Сход, ён гатовы стаць
у шэрагі змагароў за свабоду. Ён нават гатовы ўчыніць забойства. Але ці адзіны
гэта шлях да вызвалення? І ці правільны ён? Адназначнага адказу няма.
Іншая гераіня
драмы – Зося, рамантычная дзяўчына, якая таксама шукае шлях да шчасця. Ад сваёй
дабрыні яна шчыра пакахала Паніча, а ён здрадзіў ёй. Ад гора яна хоча
павесіцца, але, нашчасце, яе ратуюць. Разам з Сымонам яна ідзе на Вялікі сход,
але яе думкі і пачуцці адрозніваюцца ад братавых. Яна думае аб светлым, думае
пра Бога. У яе душы – міласэрнасць, дабрыня і спадзея на каханне.
Для падлетка Данілкі шлях да шчаслівага жыцця ляжыць праз музыку. На працягу ўсёй аповесці
ён майструе скрыпку, а калі бацька яе разбівае, то ён вырашае зрабіць новую.
Музыка, творчасць для яго – гэта сэнс, дзеля якога варта змагацца. Данілка ў
аповесці ўвасабляе ў сабе таленавітасць беларускага народу, прагу да паэзіі,
прыгажосці, мастацтва. Ён ідзе за маткаю і Старцам, але для яго галоўнае – не тое,
куды ён ідзе, а сам шлях. Невядома, дзе ён скончыцца, але відавочна, што на
працягу ўсёй дарогі Данілка будзе граць на скрыпцы.
Шляхі чальцоў сям’і
Зяблікаў разбегліся, і няма ўпэўненасці, які з іх прывядзе да шчасця. Ці
знойдзе хтосьці з іх новае “гняздо” ці, можа, атрымаецца аднавіць “раскіданае”,
- радзіму, Бацькаўшчыну. Сэнс гэтага пошуку не толькі захаваць сваю маёмасць,
зямлю і хату, але захаваць чалавечую і нацыянальную годнасць. Бо разбураным
было не толькі “гняздо” Зяблікаў, але і шматлікіх іншых простых людзей.
Разбурана была ўся Беларусь.
<span> </span>
У свеце чалавек не адзінокі, яго акружаць іншыя людзі. Ёсць бацькі, якія аб ім клапоцяцца, сваякі, браты і сёстры. А яшчэ ў чалавека ёсць сябры. І як выдатна, калі яны сапраўдныя!Каго ж можна назваць сапраўдным сябрам? Я лічу, што гэта чалавек, які заўсёды гатовы прыйсці табе на дапамогу, выручыць з любой бяды. Нездарма народная мудрасць абвяшчае: “Сябар пазнаецца ў бядзе”. Але я лічу, што сябар пазнаецца яшчэ і ў радасці. Сапраўдны сябар можа шчыра парадавацца тваім поспехам, дасягненням. Ён ніколі не будзе зайздросціць, бо зайздрасць – гэта вельмі дрэннае якасць характару. Зайздрасць не толькі разбурае самога чалавека, але і робіць балюча людзям, якія яго атачаюць.Я перакананы, што сапраўдная сяброўства можа быць толькі паміж роўнымі людзьмі. Гэта зусім не азначае, што ў іх павінна быць аднолькавая колькасць матэрыяльных даброт. Я кажу аб тым, што ў сяброўстве няма месца суперніцтва. Сапраўдны сябар заўседы паважае тваё меркаванне. Вядома ж, ён не павінен падзяляць усе твае погляды, бо кожны чалавек мае права на ўласны пункт гледжання.Мне здаецца, што сапраўдны сябар гэта той, хто можа адкрыта паказаць на твае недахопы, дапамагчы ад іх пазбавіцца. Сапраўдных сяброў не бывае шмат. Народная мудрасць гаворыць: “Няма сябра – шукай, а знайшоў – беражы”. Здараецца так, што за ўсе жыццё чалавек не знаходзіць сапраўдных сяброў. Я думаю, што вінаваты ён сам. Сябраваць трэба вучыцца з самага дзяцінства. Сяброўства – бясцэнная рэч на зямлі, яе нельга купіць, яе можна зарабіць сіламі сваей душы.Мая жыцце толькі пачынаецца. У мяне, вядома ж, ёсць знаемыя, з якімі я маю зносіны, але сапраўдны сябар ўсяго адзін. Яго клічуць Ілля. На жаль, ён пераехаў жыць у іншы горад, як гэта часта здараецца ў сем’ях вайскоўцаў. Але хоць мы далёка адзін ад аднаго, мы працягваем размаўляць. Бо для сапраўднага сяброўства няма межаў часу і прасторы, яно жыве ў нашым серцы.Каб не было сапраўднага сяброўства, то ва ўсім свеце панавалі пагром і вайна. Але сапраўднае сяброўства ў цяперашні час рэдкая з’ява. Можна здавацца лепшым сябрам, але не быць ім. Сапраўднае сяброўства – гэта, перш за ўсе, упэўненасць у тым, што чалавек, якога ты лічыш сваім сябрам, не пакіне і не здрадзіць ў цяжкую хвіліну, будзе трымаць у таямніцы тое, што ты яму сказаў. Вось гэта самае галоўнае ў сапраўдным сяброўстве для мяне! Сапраўдны сябар ніколі не параіць нічога дрэннага, і будзе старацца зрабіць усе, каб табе было лепей.Так, на зямлі заўсёды знойдзецца той, каго можна будзе назваць сапраўдным сябрам. На ўсей працягласці твайго жыцця вы разам будзеце пераадольваць цяжкія перашкоды на вашым шляху, будзеце ўсе рабіць разам. Сапраўдны сябар – гэта назаўсёды, каб ні здарылася! Нават калі вас разлучыць лёс, то на сэрцы застануцца прыемныя ўспаміны аб гэтым чалавеку!
У кожнага чалавека павiнен быць сябар. I не проста сябар, а сапраўдны сябар. Вы запытаецеся, чым адрознiваецца проста сябар ад сапраўднага? Наконт гэтага ў мяне ёсць уласныя думкi.
На мой погляд, сапраўдным сябрам лiчыцца той, хто цябе разумев, хто заўжды гатовы дапамагчы ў бядзе, хто шчыра радуецца тваiм поспехам i, нарэшце, той, хто гатовы не толькi сказаць табе нешта прыемнае, але, калi трэба, то i справядлiва пакрытыкаваць, параiць, як выправiцца.
Даволi часта я чую прыкладна такiя словы: «Якiм цяжкiм стала жыццё. Якiмi злымi зрабiлiся людзi. Не людзi, а ваўкi. Сябар сябра гатовы прадаць за кавалак каўбасы. Ды й увогуле, — пра сяброў усе забываюць». З пачутага я раблю выснову: зразумела, час, у якi мы жывём, — складаны. А сяброўства, якое прадаецца за кавалак каўбасы, нельга называць сяброўствам. А аб тым, што ўсе забываюць пра сяброў, я мяркую так: не важна бачыцца кожны дзень, часта хадзiць адзiн да аднаго ў госцi, галоўнае — прыйшоўшы да сябра са сваёю радасцю цi бядою, пабачыць у яго вачах шчырую падтрымку, радасць за твае поспехi цi спачуванне тваёй бядзе. Сапраўдны сябар зробiць усё магчымае, каб дапамагчытабе, хоць словам, хоць справай.
Я шчаслiвая. У мяне ёсць сапраўдная сяброўка. Яе завуць Лера. 3 Лерай я магу падзялiцца i болем, i радасцю, i трывогай, i няўдачай. Упэўнена — яйа са мною таксама. Не адзiн раз Лера дапамагала мне знайсцi выйсце з цяжкага становiiнча, заўсёды раiць, як зрабiць лепш. Не так даўно я хварэла. Да мяне зайшлi мае аднакласнiцы. Сярод iх была i Лера. Дзяўчаты збiралiся пайсцi ў кiно. Расказвалi, колькi цiкавага чулi пра новы фiльм. Мне было сумна: таксама хацелася на вулiцу. Развiтаўшыся, усе пайшлi. Лера засталася. На мае запытанне яна сцiпла адказала: «Нешта не хочацца». А я ж добра ведаю, што пабачыць гэтую стужку Лера мары л а ўжо даўно.
<span>Вы скажаце — такая дробязь не доказ сапраўднага сяброўства. А я упэўнена — яно праяўляецца менавiта ў дробязях. Мне хочацца бясконца гаварыць сваей сяброўцы: «Лера, ты самая добрая, самая чулая, самая свравядлiвая. Мне з табой вельмi цiкава. Нiколiнiколi не хварэй, нiколi не сумуй, не спазнай бед».</span>
Акно, нулявы канчатак
дзяжур-н-ы
цём-н-ы
неб-ф-схил-нулявы суфикс-нулявы канчатак