"Дастархан-ау, дастархан,Мерекелі дастархан, берекелі дастархан!"Құрметті оқымандар, мерейлі мереке таяп келеді. Қай мереке екені айдан анық! Иә, Массагеттің туған күні мен Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі күні қатар келген 16 желтоқсан күні біз үшін өте қымбат күн. Дәл осындай қос мереке кезінде жайылған дастарханымыз дәмге толы болсын дей отырып, бүгін сіз бен біз мереке кезінде жайылатын қазақ дастарханы жайлы сөз қозғамақпыз. <span>Біздің дастарханымыз ежелден-ақ халқымыздың ұлан-асыр жеріндей кең. Таспен ұрғанды аспен ұратын қазақ үйіне келген жанның бірін де дәм ауыз тигізбей жібермеген. Бас сұққан үйден нан ауыз тимей шығатын жанға қапа болып, көңіліне алып қалатын болған. Бұл қазір де жоқ емес. Үйге аяқ басқан адамды алаламай<span> "Нан ауыз тиіп кетсеңші"</span> деген үйдегілердің сөзі санамызға сіңіп қалды. Олай етпеген жанға "наннан үлкен болғаны ма" деп ренжиміз. Мұның бәрі біздің сан мыңдаған жыл бойы сары майдай сақталған салтымыздың көрінісі. Бүгіндері де ол салттан ары ұзай қоймадық. </span>
Атырау – Еуропа мен Азия құрлықтарының шекарасындағы әсем қала. 1991
жылға дейін қала Гурьев деп аталды. Кейін Атырауға ауыстырылып, теңіз
жағасындағы қала Қазақстанның ірі қалаларының біріне айналды. Атырау
қаласы Түрікменстан, Өзбекстан және Ресейдің Астрахань облысымен
шектеседі.
Атырау қаласында танымал Жайық өзені ағып өтеді. Жайық қаланы Ероупа
және Азия аймақтарына бөледі. Әу бастан, қала Жайық өзенінің жағасында
салынды, кейін 30 шақырымға шегінді.
Атырау қаласы салынғаннан кейін балық шаруашылығы мен мұнай өндіру
саласы қарқынды дами бастады. Уақыт өте келе бұл салалар қаланың ғана
емес, күллі елдің ірі салаларына айналды. Атырау қаласында республика
бойынша тұңғыш рет мұнай тазарту, мұнай өндіруге қажетті құрал-саймандар
шығару, балық консервілеу сияқты зауыттар тұрғызылып, іске қосылды.
2009 жылы өткізілген халық санағы нәтижесінде Атырау қаласының
тұрғындарының саны 163 мыңға жеткен. Қалада жеті мешіт, бір православ
мен үш протестант шіркеулері тұрғызылған.
Атырау климаты шұғыл континентальды. Жаз мезгілі өте ыстық, ауа-райы
температурасы +40, +42°C-қа көтерілуі мүкін. Ал қыс мезгілі ызғарлы әрі
суық болады. Ауа-райының орташа температурасы - -20, -25°C. Қатты жел
мен шаңды дауылдар жиі болады.
Қалада қоғамдық көліктер жиі қозғалады. Әуежай, авто және темір жол
вокзалдары тәулік бойы жұмыс істейді. Атырау әуежайы қаладан бес шақырым
жерде орналасқан.
Атырау қаласы мәдени-танымдық және білім ордаларынан кенде емес.
Мұнайшылар қаласына келген жандар қаланың мәдениет ошақтарын аралай
алады. Облыстық тарихи-өлкетану мен Өнер мұражайлары, Драма театры,
Мұнай айыру зауытының мәдениет үйі, филармония жұмыс істейді. Сондай-ақ,
музыка, спорт мектептері, Атырау мұнай және газ институты, Халел
Досмухамедов атындағы Атырау Мемлекеттік университеті, Атырау
политехникалық колледжі т.с.с. білім ордалары жас мамандарды оқытады.
Қала көшелері кең әрі олардың атаулары ерекше. Атырау көшелерінің
атаулары Абай Құнанбаев, Мұхтар Әуезов, Шоқан Уәлиханов, Степан, Разин,
Емельян Пугачев сынды тарихи тұлғалардың құрметіне қойылған.
Атырау қаласының заманауи сәулетінің Қазақстанның өзге қалаларынан еш
айырмашылығы жоқ. Қаланың басты көрікті мекені - XIX ғасырда салынған
Православ шіркеуі. Бұл шіркеу Атырау қаласында тұрғызылған алғашқы
ғимарат. Жайық өзенінің бойындағы жаяу жүргіншілер көпірі қаланың
мақтанышына айналған. Бұл көпір Әлемдік Рекордтар кітабына енген.
Вот держи! Я казашка у меня все правильно!!!
Не ойнайсын?Ким уйретти?Мыйын не истейди?Шахмат ойыны Адама не пайка береди?Акемнин кадамы не истейди?Болашакта не истейди?
Қазақ әжелерінің киімі басқа әйелдерден өзгеше болатын. Бастарына киетін кимешек ешқандай ою-өрнексіз, тек қана аппақ матадан болатын. Бірақ мұндай кимешек киген адам аса қадірлі және құрметті болып есептелген еді. Қазақ халқының бұрынғы нақылы бар ғой: «Кимешек қартатпайды, марқайтады» [4]деген, дәл сол нақылға сүйеніп отырып әжелерімізді аса ардақты адамдар деп айтсақ қателеспес едік. Аса қарт бәйбішелер шалма да киетін. Шалма дегеніміз еркектер мен әйелдер басына орап қоятын матаның бір бөлігі деп айтуға болады. Әжелер ашық түсті шалма тақпаған. Егер қарт әйелдердің киімі жайлы айтсақ, олар неғұрлым етекті және де мол қаусырмалы, үлкен қалталы болатын. Осы қалталар керекті заттарды салып қою үшін әдейі тігілетін. Көйлектері жас келіншектердің киімдерімен салыстырғанда бос, қос етекті емес болған, соңымен қатар аса ашық түсті, яғни сары, қызыл, жасыл сияқты болмаған. Ою-өрнек, не моншақ пен асыл тастар көйлекке қадалмаса да, басқа әйелдердің көйлектеріне тән оқалы жақ болған. Қарт әйелдердің үстіндегі камзол болса аса бай оқалы өңірмен безендірілген. Камзолдары қымбат, сапалы матадан тігілетін, көбінесе көк не жасыл түсті болатын. Олардың әшекейлері көбінесе тана және жылтыр болатын. Қалталарына күміс тіс шұқығыш пен күміс тарақтарын салып алатын. Жас қыздар сияқты шаштарына әрлендірілген шолпы тақпаған және де алтын-күміс алқа салмаған. Ал асыл тастары бар білезік, ауыр алтын сырға, сақина, күміс түйме, теңге сияқты әшекейлі заттарды басқа әйелдер сияқты таға берген. Әжелер аяқтарына кестеленген мәсі не көксауыр кебіс киетін. Қарт адамдар суыққа аса сезімтал болғандықтан аяқтарын жылуда ұстау үшін байпақ киетін. Байпақ ол, айтылып кеткендей, киізден тігіліп, етіктің ішінен киілетін аяқ киім түрі. Оның ұзындығы әдетте тізеге дейін болады, себебі байпақтың қонышы етіктің қонышынан қысқа емес, керісінше ұзынырақ болуы тиіс. Қарт әйелдердің киімдері көбінесе қымбат және қалың матамен тысталатын.