1)Хмаркі насіліся над лесам,старая хата ўдавы.
2)Тэкля, жонка нябожчыка Цыпрука, палясоўшчыка пана.
3)Думкі пра сына - яе скарб,адна надзея.
4)Панская апека,вучоба і ад'езд сына ў горадзе.
5)Туга адзінокай старой і апошняе Каляды.
6)У горад да сына,мары маці.
7)Ва ўчастак,пошукі сына-адваката.8)Жабрачка на парозе панскага дома.
9) Сустрэча-Ідзі, старая! Я цябе... не ведаю..
10)Старая, галодная маці на маставой,трехрублевые ад пана на тратуары
Восеньскі ранак надыходзіць павольна. Лежачы ў ложку, я назіраю, як у акне паступова разгараецца ранішні святло. Яно бледны і няяркае, не тое, што летам. Улетку сонечныя прамяні так і б'юць у акно. А тут не зразумееш, развіднела ўжо ці не.
Воблачна восеньскім раніцай. А яшчэ холадна. Калі апоўдні можа прыгрэць сонейка, то раніцай дакладна не памылішся з вызначэннем часу года. Восень з'яўляецца восень: яна сустракае сырасцю, золкасць, вятрамі.
Але сённяшнюю раніцу ціхі. Толькі лісце дрыжыць на дрэве за акном. Яно яшчэ зялёныя, але без яркага сонечнага святла здаецца бледным. Такога раніцы ўсе колеры на вуліцы становяцца няяркія. У гэтым ёсць сваё хараство, я разумею. Няма лішняй стракатасці, напрыклад. Але асабіста мне такое не вельмі падабаецца.
Пачынаеш цаніць хатні ўтульнасць і цёплае коўдру, з-пад якой не хочацца вылазіць. Мая мама любіць на выходных адлежацца ў ложку з самай раніцы, пад цёплым пледам. Не таму, што яна гультаяватая, а таму, што ёй так утульна. Такі вось восеньскі адпачынак для дарослых. Я, напрыклад, усё роўна ў ложку не ўтрымаюся! Мне хочацца на вуліцу пагуляць, пабегаць. А яна заварвае каву, дадае туды малако і ставіць ноўтбук на калені.
Але сёння пятніца - трэба ісці ў школу. Паветра на вуліцы холадна, чыстае і свежае. Яно бадзёрыць і дае сілы. За гэта я люблю восень. Хочацца прама ўдыхаць яе!
Над галавой крычаць чароды птушак, а наогул прырода маўчыць. Чутны толькі шум горада. Але я не маркочуся восеньскім раніцай. Я іду ў школу, а там мае сябры. У школе шумна і весела, пакуль, вядома, усё не займалі за парты.
Пад-прыстаука , зем- корань, н-суффикс , ы- суффикс
Образна,вільна,співуча,мова білоруська моя
У гушчары старых бароў, як сляза, што ўпала з неба, блішчала вялікае возера. Вельмі прыгожае яно было. Расказы пра яго чароўнасць перадаваліся з паселішча ў паселішча і нават у далёкія краіны. А яшчэ казалі людзі, што ў вёсцы, якая прыляпілася да аднаго з берагоў таго возера, жыла дзяўчына-сіраціна Найрыта, аднавяскоўцы звалі яе Нарай. Вочы яе блакітныя, колеру азёрнай хвалі, заўсёды весела ўсміхаліся. Залацістыя валасы тугой касою абкручвалі галаву. Голас у яе быў высокі і гучны. Бывала, сядзе на беразе пад разлапістым клёнам, дзе збіралася звычайна моладзь, на гусельках грае і спявае. Спачатку голас павольна плыве, а пасля ўзлятае высока і ляціць над узбярэжжам. У гэты час і птушкі змаўкалі. Людзі забываліся пра сваё гора. Аднойчы, калі Нара спявала, праязджаў вёскаю пан, стары ўдавец. Пачуў ён дзівосную песню і загадаў спыніць каня. Слухаў, слухаў і сказаў Нары:
— Прыгожая кветка вырасла ў дзікім краі. Табе толькі спяваць у маіх пакоях.
— Кепская з мяне будзе служанка.
— Ты будзеш гаспадыняй, жонкай маёй.
Вакол Нары сядзелі на зялёнай мураве дзяўчаты і хлопцы. Адзін з іх, чарнявы юнак, падышоў да пана.
— Гэта мая нявеста,— сказаў ён,— а пан няхай сярод паноў жонку шукае.
— Ці не сын ты таго Пятра, што бунтаваў мне народ? — успомніў пан, чырванеючы ад злосці. І залямантаваў: — Узяць яго!
Прыслужнікі звязалі Андрэя і павезлі ў маёнтак. Больш яго ніхто не бачыў. Праз некаторы час пан зноў прыехаў да Нары даведацца, ці згодная яна прыняць з ім шлюб. Дзяўчына зрабіла выгляд, што згадзілася. Тут і дамовіліся пра вяселле.
Надышоў гэты дзень. Злосны вецер гнаў цёмныя хмары, а лес спяваў жалобныя песні. Нара ехала на фурманцы ў маёнтак, у руках трымала пакунак. Сустрэлі яе служанкі. Завялі ў панскія пакоі і апранулі ў шлюбнае адзенне. І Нара выйшла такой прыгажуняй; якія толькі ў казках і бываюць. Пакланілася яна пану ды папрасіла, каб перад шлюбам крышку адной пабыць у пакоях. Пан згадзіўся. Ходзіць ён па двары, на служанак пакрыквае і на дзверы паглядвае.
А Нара тым часам з пакунка дастала смалякі ды падпаліла пакоі адзін за адным. І калі шугануў чорны дым з вокнаў, а на даху заскакалі чырвоныя пеўні, выскачыла праз акно і на сваёй фурманцы, паганяючы каня, памчала ў вёску, на тое месца, дзе з Андрэем часта сустракала ўсход сонца, прыхілілася да клёна і горка заплакала.
Ды тут пачуўся конскі тупат. Панскія служкі! Людзей бізунамі білі. Дапытваліся, дзе Нара.
— Вунь яна! — закрычаў нехта.
— Жывую не возьмеце,— крыкнула ворагам дзяўчына і кінулася да возера.
Цёмныя хвалі з белымі баранчыкамі ішлі адна за адной, а на беразе калыхаўся човен. Той човен, у якім Нара з Андрэем не раз каталіся. Спрытна і ўмела ўхапілася яна за карму і, адштурхнуўшыся ад берага, села ў човен.
— Я адпомсціла, пан, за Андрэйку, за яго бацьку і за ўсіх, хто загінуў ад тваіх рук у тваім маёнтку,— прашаптала Нара.
Ад злосці панскія служкі кінулі гуслі ў возера. А човен адплываў усё далей і далей, потым зусім знік. Усю ноч бушавала возера. Стагналі хвалі...
3 таго часу і назвалі людзі возера імем смелай дзяўчыны — Нарач.
