У казахского народа труд всегда был в почете. Дети с раннего детства наблюдали за делами взрослых и постепенно начинали помогать им, а в более зрелом возрасте полностью включались в трудовой процесс. Мамы и бабушки обучали дочерей женским ремеслам: вышивке, валянию шерсти, ткачеству, приготовлению пищи, работе по дому, уходу за детьми. Воспитанием мальчиков с пяти лет в основном занимались отцы и деды. Передавали им тонкости ведения хозяйства, разведению скота, обучали выделке кожи, обработке металла, резьбе по дереву, кости, камню. Ведь мальчику предстояло стать хозяином своего "шанырака". Поэтому так много казахских пословиц и поговорок посвящены труду, как одной из основ развития.Жаманға жан жуымас, Жалқауға мал жуымас.Дурня люди сторонятся, лодыря и скотина обходит.Саудың асын ішіп, Аурудың ісін істейді.Ест как здоровый, работает как больной.Аз жұмысты қиынсыңсаң, Көп жұмысқатап боларсың.Будешь выбирать легкую работу, трудная достанется.Ер тынысы - еңбек, Ез тынысы – ермек.Для джигита работа – отдых, для лентяя гулянье – отдых.Еңбеккер ұйқыдан ширап тұрады, Еріншек ұйқыдан қирап тұрады.Работяга встает со сна бодрым, лодырь – разбитым.Көңілсіз бастаған іс көпке бармайды.Дело, начатое без души, начатым и останется.Есектің жүгі жеңіл болса, жатаған болады.Когда груз легкий, ишак часто ложится.Егінді жабайы шөп аздырар, Ерді еріншектік аздырар.Пашню сорняк портит, джигита – лень.Ермек қуған бәлеге жолығады, Еңбек қуған қазынаға жолығады.Ищешь только развлечения – наживешь беду, дело ищешь – найдешь казну.Бұқаның арамзасы бұзау арасында жүреді.Ленивый бык вместе с телятами пасется.Істемеген тістемейді.Не работающий не жует.Еңбек етпесең елге өкпелеме, Егін екпесең жерге өкпелеме.Не работал – на людей не обижайся, не сеял – на землю не сердись.
Сөйлеп тұрған сәтте байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы дейді. Оның 3 түрі бар:осы шақ,келер шақ және өткен шақ.
Осы шақ болатын етістіктердің мағыналық белгілері 1)сөйлеп тұрған кездегі іс-әрекетті білдіреді.2)әрдайым болып тұрған кездегі дағдылы іс-әрекетті көрсетеді.Осы шақтын жасалуына қарай нақ осы шақ және ауыспалы осы шақ болып бөлінеді.
Нақ осы шақ қимылдың іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтте болып жатқанын білдіреді.
Ауыспалы осы шақ. қимыл іс-әрекетті дағдылы қалыпта болып тұруын білдіреді. Ол - а, -е,-й тұлғалы көсемшенің жіктелуі арқылы жасады.
Келер шақ іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтте кейін болатын білдіреді. Ол мағынасына қарай болжалды,мақсатты және ауыспалы келер шақ болып бөлінеді.
Болжалды келер шақ қимылдың іс-әрекеттің болу мүмкіндігін айқын көрсетпей болжай ғана айтылады.
Мақсатты келер шақ іс-әрекеттің келешекте мақсат етіле орындалатын білдіреді.
Өткен шақ қимылдың іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтте бұрын болып істеліп келеді.
Ед.число: 1 жақ Мен оқыдым 2 жақ Сен оқыдың 2 жақ Сіз оқыдыңыз 3 жақ Ол оқыды Мн. число: 1 жақ Біз оқыдық 2 жақ Сендер оқыдыңдар 2 жақ Сіздер оқыдыңыздар 3 жақ Олар оқыды
Бір адам жас баласын жанына алды, Екеуі сайран етіп кетіп қалды. Қыдырып әрлі-берлі жүрді дағы, Егінші егін еккен жерге барды. Аралап әр егінді қарап жүрді, Кез еді пісіп болған егін түрлі. Бастарын дәнге толған төмен салып, Бидайлар бейне тағзым етіп тұрды. Жалғыз-ақ бір бидай тұр көкке қарап, Бейне бір жалғыз өзін көпке балап. Баланың сол бидайға көзі түсіп, Білмекке кетті көңіл жөнін сұрап: «Құбылып бидайлар тұр басын салып, Жіберген мырза Құдай нұрға қанып. «Әй, әке, мұның мәнін түсіндірші, Бір іске тұрмын өзім қайран қалып. Бұл Бидай көтеріп тұр басын көкке, Қарайды шекірейіп өзі көпке. Өзіне өзгелерді теңгермейтін, Соншама бұл бидайдың дәні көп пе?» «Айтайын мұның мәнін, балам, саған, Шырағым, түрін көріп таңданба оған. Өзгесі төмен қарап бүгілгенде, Ойлама кем екен деп бәрі сонан». Және де әкесі айтты баласына: «Сұқтанба құр сорайған қарасына. Құдайым өзгесіне дән бергенде, Бұл бидай дәнсіз қапты арасында. Бидайлар басы толық иіліп тұр, Дән берген қожасына сыйынып тұр. Басында бұл бидайдың дәні болмай, Кекірейіп, көкке қарап, бүлініп тұр. «Елде көп бұл бидайдай адам, - дейді, Тәкаппар, оны халық, жаман, - дейді. - Қалпы емес тәккапарлық данышпанның, Тұтынба бұл мінезді, балам», - дейді.
белгілі биіктіктегі дыбыстардан тұратын, адамға сазды әуенімен әсер ететін, дыбыстық көркем бейнеге негізделген өнер түрі. Өзінің эмоциялық әсері арқылы музыка адамзат тарихында қоғамдық-идеялық, мәдени-тәрбиелік және эстетикалық рөл атқарады. Музыка адам сезімін, ойын, оның ерік-күшін дыбыстық формада суреттейтін қатынас құралы ретінде қызмет етеді. Адамның жан дүниесін, көңіл-күйін, сезімін бейнелеуде музыка оның сөйлеу тіліне, дәлірек айтқанда, өзін қоршаған ортаға эмоциялық қатынасын білдіретін сөйлеу интонациясына өте жақын келеді. Соған қарамастан, музыка адамның басқа дыбыстық іс-әрекетінен ерекше саналады. Музыкада дыбыстардың биіктік және уақыттық (ырғақтық) қатынастары өте қатаң тәртіпке келтірілген. Музыкалық шығарма мазмұнында адамның ақыл-ой, ерік-күшінің эмоциялық жақтары кеңінен көрініс табады. Мұның өзі адамның психологиялық хал-жайын ғана емес, оның мінез-құлқын да музыкада ашуға жағдай тудырады. Адам эмоциясын нақтылы, ерекше сыршыл сезіммен бейнелеуде музыканың мүмкіндігі мол. Сондай-ақ музыка идеялар әлемін, әр алуан құбылыстарды және болмыс шындығын суреттейді.