Қазак халқының қол өнері көне замантарихымен бірге дамып, біте қайнасып келе жатқан бай қазына. Оның бір ұшығы туысқан Орта Азия халықтарының жәнеорыс халқының қол өнерімен де ұштасып жатыр. Қол өнерінің басты бір саласы —киім тігу. Ерте заманнан күні бүгінге дейін өзінің қадір-қасиетін жоймай, қол өнерінің озық үлгісі ретінде ғана емес, әрі әсем, әрі ыңғайлылығымен де пайдаланудан қалмай келе жатқан қазақтың ұлттық киімдері әлі де аз емес. Олардың кейбіреулерін ескінің көзі қарттар күнделікті киіп жүрсе, енді біреулерін қызұзату, келін түсіру тойларында ойын-сауыққа пайдаланады , сондай-ақ көпшілігі театрлардың арнаулы заказы бойынша тігіліп жүр. Алматыдағы «Қазақстан»магазинінде, облыс орталықтарында ұлттық киімде сатылады. Қазақтың ұлттық киімдері - Еуразия даласын қоныс еткен көшпелі ел қазақтардың басқа халықтарға ұксамайтын киім үлілері табиғи ерекшеліктер мен көшпелі тіршілікке сәйкес қалыптасы. Қазақы киімнің барша сымбаты мен оюөрнегінде, әрбір әшекейінде халқымыздың тарихының, ой-дүниесінің қайталанбас көрінісі бар. Ол - біздің ұлттық мәдениетіміз.
Қос бәйтерек достығы
Достық адамды ерекше қанаттандыра білетін, қуанышты үдетіп, кайғыны азайтатын қарым-қатынас түрі. Өмірде адал дос табу, достық қарым-қатынастарды сайқтай білу өте маңызды. Себебі әрқайсымыз достыққа мұқтажбыз, ол ешқашанкөптік етпейді. Еліміздің асқақ ақыны, патриоты, ұлт жанашыры Мұхтар Шахановтың:
«Достық деген ізгіліктің алаңы,
Оған куә ғасырлар мен замандар.
Отанын да сатып кете алады
Қиын шақта досын сатқан адамдар!»
деген жолдарынан достықты қандай дәрежеде бағалағаны сезіледі. М.Шаханов жүрегіне ең жақын жолдас бола білген бір тұлғаны ерекше атап өткен. Ол тұлға - Қырғызстанның халық жазушысы, қоғам және мемлекетқайраткері, Қырғызстан Ғылым Академиясының, Еуропа Ғылым Академиясының академигі, Социалистік Еңбек Ері - Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов еді. Берілген эсседе түрік халықтарының ең жарық екі жұлдыздары Ш. Айтматов пен М.Шаханов арасындағы адал достық, өзара қолдау мен өмір жолдары жайлы ой қозғалады.
Шыңғыс Айтматов әлемдік деңгейдегі жазушы. Бірақ, соның ішінде қазақ халқына ерекше жақындығыменмақтана аламыз. Оның бірінші себебі, ақын қазақ ауылына көршілес өңірде дүниеге келіп, қоян-қолтық араласып өскен. Екіншіден, осының әсерінен көптеген шығармаларында қазақ мәдениетіне жақын рөлдер сомдалған. Оған жазушының әлемге танымал еңбектерінің бірі «Жәмила» дәлел бола алады. Үшіншіден, Ш.Айтматовтың қазақтың ұлы жазушысы, қоғам қайраткері, ғұлама ғалымы М.Әуезовты пір тұтуы қазақ халқынадеген ерекше ықыласын көрсетеді.
Жетістік дегеніміз не? Біреу үшін ол білдіреді көп ақша, біреу үшін - жоғары және қоғамдағы, біреу көреді өз жетістіктерін құру, берік отбасы, ал кейбір келетін барлық бірден. Әрине, әркім түсінеді жетістігі өзінің және сол сияқты көреді жолдары жетістіктері.
Жеке мен үшін ұғымы табысты білдіреді алуға жақсы қаржылық табыс, ол саған ұнайды. Ең дұрысы сенің қызметі тиіс тағы қоғамға пайда келтіру. Яғни, бұл сүйікті жұмысы тиіс жақсы жасаймын. Мысалы, дәрігер болуды, емделетін адамдар болуы тиіс бұл ретте өмір сүру деңгейін лайықты, ойланбастан, где взять ақша жазғы демалыс отбасымен немесе машинаға.
Жоқ, сірә, осындай адам планетада, ол келмеді табысты болуы мүмкін емес. Бірақ сұрақ туындайды, ол үшін не істеу керек? Өйткені, табыс келмейді, өйткені оның қол жеткізуіміз керек және, әдетте, өте қиын. Мәселесінде табысқа жету жоқ лени және отговоркам, кейінге қалдыруға болмайтын ойлаған шығар. Үшін табысқа келді, болу керек батыл және настойчивым.
Кейде, бұл табысқа келеді, адамдарға ерік жағдайы. Сонда біз: "жолым болды". Иә, мезгіл-мезгіл, кездейсоқ төтенше жағдайларға тап бақытты үйлесу, жақындатады жетістік. Бірақ ұмытпау керек, бұл олардың деп есептеуге болмайды. Егер мұндай нәрсе керек алғысымды тағдырын және жылжыту емес опуская жет.
Ал тағы осылай да адам өте ұзақ бір нәрсе тырысады есептегенде, бұл сәтті, ал нәтижесінде көрсетіледі, бұл жетістігі үшін оған мүлдем басқа. Мысалы, ол болғысы заңгер мен жұмсады бұған аз күш, бірақ белгілі болғандай, оған бар талант суретші, және осы саладағы адам еді өздерін айтарлықтай жақсы. Кейбір адамдар өз өмірін өзгертеді, міне, жасы ұлғайған.
Мен үміттенемін, бұл-маған бұйыруы дұрыс таңдау жасауға және қоса бере отырып, максимум күш пен шыдамдылық, табысқа жету.
Аға – бордан, іні – зордан.
Ағайын ала болса
Ауыздағысынан айырылады.
Ағасы ақылдының ауылы азбайды,
Жеңгесі шебердің тоны тозбайды.
Ағайын - туыс
Ағайын бір өліде,
Бір тіріде керек.
Жаман болса ағамыз,
Жақсыны қайдан табамыз
Жақыныңды жат етсең,
Жатқа күлкі боларсың.
Әулие де қасындағысын қолдайды.
Туғаныңмен сыйыспасаң, кең дүниеге сыймассың.
Рулы елдің уысы бір.
Руыңмен у іш.
Туысы бірдің - уысы бір.
Бөлінгенді бөрі жейді.
Төртеу түгел болса төбедегі келеді,
Алтау ала болса ауыздағы кетеді.
Жақын таласса жатқа жем.
Байлық, байлық емес, бірлік байлық.
Бірлік болмай, тірлік болмас.
Ағайынның аты озғанша,
Ауылдастың тайы озсын.
Жігіттің үш жұрты бар - өз жұрты, нағашы жұрты, қайын жұрты.
Өз-жұртың күншіл, қайын жұртың-міншіл, нағашы жұртың-сыншыл.
Ағайын бар болсаң көре алмайды, жоқ болса бере алмайды.
Жоқ болсаң күндейді, жаман болсаң жүндейді.
Қайын жұртың қолыңның ұзындығына қарайды,
Берсең жағасың, бермесең дауға қаласың.
Нағашы жұртың жақсылығыңа сүйсінеді,
Жамандығыңа күйінеді.
Ырылдайсың, қаппайсың, менен жақсы таппайсың.
Табалдырықтан биік тау болмас,
Жақыннан асқан жау болмас.
Тозған қазды топтанған қарға жем қылар.
Екі қарға таласса, бір қарғаға жем түсер.
Бірін-бірі сыйласа жат жанынан түңілер.
Ағайынды жамандап, туғанды қайдан табарсың.
Ағайыннан шет жүрсең, көңілің бір күн тарығар.
Ағайын ұрысы – Тоқаның жыртысы.
Ағайынның азары болса да, безері болмайды.
Ағасы бардың жағасы бар,
Інісі бардың тынысы бар.
Өзім жаман болсам да, ағам жақсы.
Туысы жаман туғанын жамандайды.
Жаман ағайыннан алаш жақсы.
Өзі өлтірмес, жат жарылқамас.
Ағайынға қарап мал өсер,
Ағашқа қарап тал өсер.
Ағайының бай болса -
Асағаның май болар.
Жалғыздың үні шықпас,
Жаяудың шаңы шықпас.
Ақылды адамға ағайын көп.
Төбелеске бергісіз араша бар,
Ағайынға бергісіз жанаса бар.
Ағайын жақсы болса - қанатың,
Ағайын жақсы болса - санатың.
Ағайын тату болса ат көп,
Абысын тату болса ас көп.
Туыс туыс болса туыс,
Туыс болмаса панасыз қуыс.
Жақсы ағаң - орман, жақсы інің - қорған.
Туғаны жоқ «тұл» тұлға.
Төсекте жаны қосылған,
Төскейде малы қосылған.
Алыстағы ағайыннан, ауылы бірге көрші артық.
Туыс туыс емес, қоныс туыс.
Үйдің жылы-суығын қыс түскенде білерсің,
Ағайынның алыс жақынын, іс түскенде білерсің.
Ағайын барыңда аузыңды жалайды,
Жоғыңда желкеңнен қарайды.
Жаман туыстан, жақсы таныс артық.
Ағайыныңды іске шақырма, асқы шақыр.
1-син 2 ге апар
2-син 4 ке апар
3-син 1 ге апар
4 син 3 ке апар