Жай шырай- шырай түрлерінің бəріне негіз болады, оның арнайы грамматикалық көрсеткіштері, қосымшалары жоқ. Салыстырмалы шырай аналит. тəсілімен жасалады, заттың ұқсас сапаларының артық я кемдігін -рақ,-рек,-ырақ,-ірек,-лау,-леу,-дау,-деу,-тау,-теу,-ғыл,-ғылт,-ғылтым,-шыл,-шылтым,-аң,-ғыш,-ғіш, т.б. жұрнақтар арқылы салыстыра көрсетеді. Күшейтпелі шырайдың негізгі көрсеткіші күшейтпелі буынның тіркесуі болып табылады, ол сын есімнің буынның қысқарып, оған -п дыбысының жалғануы арқылы жасалады. Мыс.: қып-қызыл, т.б. Асырмалы шырай сын есімге өте, тым, аса,əбден,орасан, нағыз, нақ күшейткіш үстеулерінің тіркесуімен жасалды.
1.жугире жонелди.2.уй иши салкындап кетти.3.даминен озгерис байкалмады.4.отирик айтуга тура келди.5.узак жата алмадым.6.Ата Анасы емдетуге бел байлады.7.кипы тастадык.8.коп отыра Алматы.
Ерте кезеңнен ақ ата-бабаларымыз бала, ұрпақ тәрбиесіне көп көңіл бөліп, оларды үлкенге тағзым, кішіге ілтипат етіп, бауырмалдыққа, мейірімділікке, ізеттілікке баулыған. «Тәрбие – тал бесіктен басталады», «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген ұлағатты сөзді жадына әбден тоқыған. Сондықтан да баланың бауырмал, қайырымды азамат боп ержетуі, алдымен, ата-ананың тәрбиесіне, қоршаған ортаның үлгі-өнегесіне байланысты. Баланың алған тәрбиесіне қарай «тәрбиелі, өнегелі» екен деп тамсанса, оғаш қылық көрсеткен баланы «тәрбиесіз, өнегесіз» деп сөгетін болған. Қазақта ең ауыр сөз – «тәрбиесіз», «тәрбие көрмеген» деген сөз. Әрине, қай қазақ балам жаман болсын десін, демейді де, сондықтан да бетімді жерге қаратпа деп өсиет тәрбиесін айтып отыратыны белгілі.