Тартипти,мадениетти,сыпайы,улкенли курметтейтинёизетти
Көнерген сөздер – күнделікті қарым-қатынаста жиі қолданылмайтын, бірақ тілдің сөздік қорында сақталған, көпшілікке түсінікті сөздер. Көнерген сөздер көнелену дәрежесі мен себебі және қолданылу сипатына қарай өзіндіклексика жүйесін құрайды. Көнеру дәрежесі бойынша:
а) мағынасы түсініксіз сөздер (байыз – байыз табу, кежеге– кежегесін кейін тарту);
ә) мағынасы түсінікті, бірақ сирек қолданылатын сөздер (бәйбіше, қатын, мыстан, алдаспан) болып бөлінеді.
Көнерген сөздер көнеру сипаты мен тілдегі қолданылу ерекшеліктеріне қарай екіге бөлінеді: тарихи сөздер менархаизмдер.
Тарихи сөздердің көнеруі лауазымдық атаулардың, қоғамдық
құбылылыстардың жойылуымен, сондай-ақ, әскери қару-жарақ, өндірістік
құрал-жабдықтардың қолданыстан шығып қалуымен байланысты (болыс, сұлтан,барымта, ақ берен, айбалта).
Архаизмдер халықтың күн көріс тіршілігіне, салт-сана тұрмысына,
әдет-ғұрпы, дүниетанымына қарай әр дәуірде өзгеріп, басқа сөздермен
ауысып, ескіріп, пайдаланудан біржола шығып қалған сөздер (жаушы, дағара, ергенек, саптыаяқ, түмен, асадал, дүрия, патсайы, т.б.). Әйтсе де, қайсібір көнерген сөздер жаңа мағына алып, сөздік құрамдағы белсенді сөздерге қосылуы мүмкін. Мысалы, жасақ– жасақшы, төре–
төреші тәрізді сөздер қосымша жалғану арқылы қайтадан күнделікті
қолданысқа ие болды. Көнерген сөздер тарихи өзгеріп отыратын
лексика-семантикалық құбылыс.[1][2]
1. Мен үйімді жөндеп, тұс қағаздарын ауыстырып, аздаған өзгерістер енгізбекпін.
2. Жаңадан орнатқан люстра өте әдемі түрлі түсті, ерекше жарық береді.
3. Жатын бөлмедегі жарық көзі анама ұнады.
4. Қонақ бөлмедегі заттар сол қалпында, әзірге қозғаған жоқпыз.
5. Бірақ бұл бөлмеге де жаңадан тұсқағаз жабыстыру керек.
6. Ия, жөндеу жұмысынан кейін барлық заттарды орналастыруды талғаммен ойластыру керек болып тұр.
7. Менің үйімді сәндеуге әпкем көмектесті.
