Біздің аламыз да балалар көп біз допен көп ойындар ойнмыз
Кыста барлык балалар шангы тебуге шыгады. Биз сабактан кейiн коньки тебуге барамыз. Кыскы демалыста мен ауылга барамын.
Я бұл Абай атамыздың айтқан сөзі. Бұл сөзді атамыздың өміріне тиек етсек еш қателеспесіміз анық. Абай Құнанбаевтың дүние есігін ашқанына бір жарым ғасыр болса, ал шығармашылығындағы əрбір сөздің мағынасы халқымызға əлі күнге дейін өз білімін беріп келуде. Бұл күнде Абайды танымайтын пенде жоқ шығар. Абай үшін оның шығармашылығы дүние де, мал да болмақ. Оның артынан қалдырған əрбір сөзі мен əрбір мұрасы еліне адастырмас құбыланама мен айнымас темірқазық болып қызмет етіп келеді.
Мен анамды үйді тазартуға көмектесуді жақсы көремін. Анаммен бірге шаңды сүртеміз. Мен бөлмемді тігемін, киімімді сөреге қойып, ілгішке іліп қойдым. Мен кітаптардағы шаңды сүртіп алып, оларды орнына қойдым. Анам шаңсорғыш, мен едендерді жуумын. Содан кейін гүлдерді суарамын. Біздің үйіміз таза және жайлы болады.
Көнерген сөздер – күнделікті қарым-қатынаста жиі қолданылмайтын, бірақ тілдің сөздік қорында сақталған, көпшілікке түсінікті сөздер. Көнерген сөздер көнелену дәрежесі мен себебі және қолданылу сипатына қарай өзіндіклексика жүйесін құрайды. Көнеру дәрежесі бойынша:
а) мағынасы түсініксіз сөздер (байыз – байыз табу, кежеге– кежегесін кейін тарту);
ә) мағынасы түсінікті, бірақ сирек қолданылатын сөздер (бәйбіше, қатын, мыстан, алдаспан) болып бөлінеді.
Көнерген сөздер көнеру сипаты мен тілдегі қолданылу ерекшеліктеріне қарай екіге бөлінеді: тарихи сөздер менархаизмдер.
Тарихи сөздердің көнеруі лауазымдық атаулардың, қоғамдық
құбылылыстардың жойылуымен, сондай-ақ, әскери қару-жарақ, өндірістік
құрал-жабдықтардың қолданыстан шығып қалуымен байланысты (болыс, сұлтан,барымта, ақ берен, айбалта).
Архаизмдер халықтың күн көріс тіршілігіне, салт-сана тұрмысына,
әдет-ғұрпы, дүниетанымына қарай әр дәуірде өзгеріп, басқа сөздермен
ауысып, ескіріп, пайдаланудан біржола шығып қалған сөздер (жаушы, дағара, ергенек, саптыаяқ, түмен, асадал, дүрия, патсайы, т.б.). Әйтсе де, қайсібір көнерген сөздер жаңа мағына алып, сөздік құрамдағы белсенді сөздерге қосылуы мүмкін. Мысалы, жасақ– жасақшы, төре–
төреші тәрізді сөздер қосымша жалғану арқылы қайтадан күнделікті
қолданысқа ие болды. Көнерген сөздер тарихи өзгеріп отыратын
лексика-семантикалық құбылыс.[1][2]