Итмұрын<span> (Rosa) – </span>раушангүлдер тұқымдасына<span> жататын </span>жапырақ<span> тастайтын </span>бұта<span> не </span>шырмауық<span> </span>өсімдіктер<span> туысы. </span>Қазақстанда<span> кездесетін 25 түрдің ішіндегі ең әдемісі. </span>Республиканың<span> (</span>Алтай<span>, </span>Тарбағатай<span>, </span>Жоңғар Алатауы<span>) сай, Орталық және Оңтүстік-шығыс бөлігінде тауда, </span>жазықта<span>, </span>қорым тастарда<span>, </span>беткейлерде<span>, </span>ормандарда<span>, </span>дымқыл топырақты<span> жерлерде бұталар арасында өседі. </span>Ылғалды<span> жақсы көреді, </span>топырақтың<span> да, ауаның да ылғалдығына сезімтал, биіктігі 2 метрге дейін сүр-қошқыл түсті, </span>қабығы<span> бар, </span>сабағымен<span> </span>бұтақтары<span> ұсақ </span>тікенекті<span>. Өткір тікенектер барлық туыс түрлеріне тән, олар </span>жануарлардың<span> жеп қоюынан сақтайды. </span>Жапырағы<span> күрделі, </span>тақ қауырсынды<span>, әдетте 2-3-тен жұптасқан көлемді </span>эллипс<span> тәрізді, жиегі </span>ара<span> тісті, ал астыңғы жағын қою да жұмсақ </span>түк<span> басқан. </span>Гүлі<span> </span>қос жынысты<span>, </span>дұрыс гүл<span> (</span>актиноморфты<span>) </span>тостағаншасы<span> жіңішке жасыл түсті, </span>күлтесі<span> ашық күлгін немесе қызғылт түсті. Тостағаншалар мен күлтелер саны бірдей (5-тен), </span>аталық<span> пен </span>аналықтары<span> көп (саны анықталмаған), гүлі көлемді (диаметрі 6 см-ге дейін), үзын гүл табанына көбінше жалғыздан, сирек топтасып бекиді. Ашық түсті гүлінің хош иісі </span>жәндіктерді<span> өзіне тартады, ара, үлкен тозаң жейтін </span>қоңыздар<span>, бір гүлден екінші гүлге ұшып-қонып жүріп айқас тозаңдандырады. Кейде жәндіктер гүлді түнеп шығатын орын ретінде пайдаланады, өйткені кешке қарай гүлдердің күлтелері, жабылады.Итмүрын</span>шілдеде<span> гүлдейді, </span>тамызда<span> </span>жеміс<span> береді. </span>Раушан<span> туысының жемісі туралы толығырақ айтсақ артық болмас. Раушан туысының жидегі шындығында да жалған жеміс, құрылысы күрделі, күлте жапырақшаларының </span>құмыра<span> немесе </span>бокал<span>тәрізді болып, қабырғаларының ішкі жағында бекінген көптеген сарғыш </span>жаңғақтар<span>, қою да қаттылау түктермен бөлінген. Біз суреттеп отырған түрдің жемісі пісіп-жетілген қою, ашық-қызыл түсті. Ұшында түспейтін қүрғақ тостағанша жапырақшалары барлық раушандар мен </span>жабайы раушандарға<span> тән. Кейбір түрлері ежелден белгілі бауда өсірілетін раушандардың арғы тегі болып табылады. Біздің эрамызға дейінгі 4 мың жылдыққа жататын </span>Алтайдың<span> көмбелерінен табылған </span>металл ақшаларда<span> да бауда өсірілетін раушандар бейнеленген. Қазірде жабайы раушандар </span>сұрыптауда<span> және </span>мәдени раушандардың<span> сапасын жақсартуда қолданады. Итмүрынның ерекшелігі — бағалы </span>витаминдерге<span> бай, жемісі және одан дайындалған </span>дәрі-дәрмектер<span> </span>медицинада<span> негізінен </span>асқазан<span> және </span>бауыр<span> ауруларын емдеуге қолданылады, гүлдерін </span>шайдың<span> орнына пайдалануға болады, күлтелерден дайындалған </span>эфир майы<span> — </span>парфюмерия<span>өндірісінде пайдаланылады</span>
