1 Қазақстан қорықтары және қызыл кітап «Қорық» сөзі өте көне
ол сонау Киев Русінің тұсында аң аулауға ең қатал әмірмен тыйым салынған
жерлерді белгілеу үшін қолданылған. « Қызыл кітап » термині жақында, бар жоғы
30 жыл бұрын пайда болса да, мәселелерінің өткірлігі әрі пәрменділігі арқасында
ол Планетамыздағы биологиялық әртүрлілікті қорғау мәселесін қарастырып, үлкен
даңқа ие болды. Бұл тақырыпқа мақалалар тасқынының легі, әсіресе бірқатар
мемлекеттер биологиялық әртүрлілік туралы Конвенцияға қол қойғаннан кейін (Рио
– де – Жанейро , 1992) екі – үш жылда өсуіне байланысты күшейе түсті. Бұл
мақалаларда осы ұғымдардың бірбіріне пара пар еместігі жайында сәл – пәл болса
да ойлар жиіжиі көріне бастады. Қалай болғанда да осылай болатыны түсінікті.
Бірақ бұл терминдер мазмұны жағынан әртүрлі. Өйткені, олар биологиялық
әртүрлілікті сақтауды екі – территориялық және таксономиялық ( түрлік, түршелік
және т.б) – тұрғыдан қарастырады.
Царьсаков Дуселханов окушыларга хат жазды.Быз узак укыт олармен орын ушын курыстык.Сендер оз елендерды коргап багалауын керексындер. Тату Боп турып согыз болмайды!
Могу вставить пропущенные буквы :
<span>1)Т.Бигелдинов жасынан ұшқыш болуды армандаған.Ол жауға қарсы 305 рет ұшып,оның сегіз жүзден астам техникасын істен шығарды</span>
<span><span>2)С.Луганский 390 рет жауынгерлек сапарға шығарды.Ол жекпе-жек айқаста жаудың 37 ұшағын атып түсіреді.</span></span>
<span><span><span>3)И.Ф.Павлов 200-ден аса әуе шабуылына қатысқан.Ұшқыш,аға ұшқыш,звено басқарушысы,авиация полкінің штурманы дәрежелерін атқарған.</span></span></span>
<span><span><span>морфологический разбор всех предложений писать не буду, покажу просто пример : </span></span></span>
<span><span><span><span>жасынан - түбірі ЖАС (указываем корень слова), (далее пишем какая это часть речи и все грам виды,которые могут быть у нее) зат есім, дара, негізгі, жалпы, дерексіз; + ы - тәуелдік жалғау; + нан - шығыс сепіктің жалғауы </span></span></span></span>
Жұмбақ– адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқанметафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Ғалымдар Жұмбақтың әуелгі тегі тыйым сөздермен және табумен төркіндес деп есептейді. Бағзы дәуірлерде адамдар айналадағы өктем күштерден сақтанғандықтан, өзара шартты сөздермен, астарлы тіркестермен тілдескен. Жұмбақ кейінгі даму барысында табу мен тыйым сөздерден жіктеліп, бөлініп шыққан. ҚазақЖұмбақтары ежелгі дәуірде туып, қазіргі кезеңге дейін ұзақ даму жолынан өтті. 13 ғасырдың 2-жартысы мен 14 ғасырдың басында құрастырылған қыпшақ тілінің сөздігі “Кодекс Куманикусте” көптеген Жұмбақтар берілген. Ондағы Жұмбақтардың құрылымы, табиғаты қазіргі қазақ Жұмбақтарына ұқсас. Мысалы, Сенде, менде жоқ, Сеңгір тауда жоқ, Өте берік таста жоқ, Қыпшақта жоқ (құс сүті). Сонымен қатар Махмұт Қашқаридің “Түрік тілінің сөздігінде” де қазіргі қазақ Жұмбақтарының алғашқы үлгілері кездеседі. Қазақ халқы Жұмбақты адамдардың білім деңгейін, парасатын аңғартатын үлкен өнер деп есептеген, сондықтан жар таңдаған жастар, ақындар, ел ішіндегі шешен, би, т.б. данагөй, қадірменді адамдар бір-біріне Жұмбақ жолдап, ақыл-ой сынасып, таным салыстырған. Жұмбақ қара сөз түрінде де, өлең түрінде де, ақындық айтыс түрінде де кездеседі. Жұмбақ бейнелі суретпен айтылады. Мысалы, “Айдалада ақ отау, аузы-мұрны жоқ отау” (жұмыртқа), “Отқа жанбас, суға батпас” (мұз). Заттың сапасына (“Бауыздасаң, қан орнына су ағар” – қауын), қызмет-қимылына (“Жанды сағат айқай салад” – есек) қарай құрылатын Жұмбақтар көп. Кейде Жұмбақ тікелей ашық сұрау түрінде айтылады. Жұмбақ шешендік сөздермен де (“Ағат деген немене? Сағат деген немене?”), мақал-мәтелдермен де (“Сырты жылтырауық болғанмен, іші қалтырауық”) жанасымды.
Жұмбақтың тілдік өрнектерінде халықтың тарихи-қоғамдық өміріндегі, тұрмыс-тіршілігіндегі өзгешеліктерді танытатын, солардан туындаған нақыш-өрнектер, ауыстырулар өте мол. Көбінесе көзбен көріп, қолмен ұсталған, тұтылған заттар тұспалдауға, жасыруға желі болады. Метафораларға ұйытқы, тірек сөздер алуан түрлі, олар сан-саналы табиғат құбылыстарына, тұрмыс пен шаруашылық, әдет-ғұрып, қоғамдық қатынастарға байланысты лексиканы қамтиды. Жұмбақ нысанасына айналған байламдар өмірдің барша құбылыстарын тақырып ете алады. Мысалы, аспан әлемі, табиғат құбылыстары, жер, хайуанаттар, құстар, жәндіктер, адам, үй жабдықтары, киім-кешек, тамақ-сусын, ыдыс-аяқ, өнер, шаруашылық, іс-құралдары, жол, қатынас, техника, оқу-білім, ойын-сауық, ән-күй, уақыт, дін, т.б. Сонымен қатар кейінгі кезде Жұмбақтардағы дәстүрлі тақырыптардың арнасы оқу-білім, ғылым мен техника дамуына байланысты толыға түсті.
Қазақ жұмбақтарын жинау ісі 19 ғасырдың 2-жартысында басталып, 20 ғасырда одан ары жалғасты. Қазақ фольклоры мен ауыз әдебиетін жинақтап, алғаш рет жіктеп көрсеткен Ш.Уәлиханов, сондай-ақ, ағартушы Ы.Алтынсарин өз шығармашылығында Жұмбақтарға арнайы тоқталған.
