Question

Права и обязанности человека на казахском​

Answer 1

1. Бірінші буынның құқықтары ("теріс")– бұл буржуазиялық революциялармен (ХVП-ХVШ ғғ.) жарияланған, жеке адамның мемлекет билігінен белгілі бір іс-әрекеттерде тәуелсіздігін білдіретін, оның индивидтің еркіндігі мен өзін-өзі көрсету саласына араласпау шектерін білдіретін азаматтық және саяси құқықтар (оларға адамның өмір сүруіне, бостандығына және қауіпсіздігіне, тұрғын үйге қол сұғылмаушылығына, заң алдындағы теңдік құқығына, сайлау құқығына, ой мен ар-ождан бостандығына, сөз мен баспа және т. б. құқықтар жатады.);

2. Екінші буынның құқықтары ("позитивті") – бұл әлеуметтік, экономикалық және мәдени құқықтар, олар ХХ ғасырдың ортасына қарай халықтардың өзінің әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсарту үшін, мәдени мәртебесін көтеру үшін, Социалистік идеялар мен елдердің ықпалымен (оларға еңбек ету және жұмысты еркін таңдау, демалыс және бос уақыт өткізу, ана мен баланы қорғау, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамтамасыз ету, қоғамның мәдени өміріне қатысу және т. б. құқығы жатады.);

3. Үшінші буын құқықтары (ұжымдық немесе ортақ) – бұл адамзаттың жаһандық проблемаларынан туындаған және әрбір индивидке ғана емес, тұтас ұлт пен халықтарға (мысалы, әлемге, қолайлы қоршаған ортаға, өзін-өзі билеуге, ақпаратқа, Әлеуметтік және экономикалық дамуға және т.б. құқықтар жатады) тиесілі құқықтар.

Мазмұнына байланысты:

1. Азаматтық немесе жеке (өмір сүру құқығы, қадір-қасиетін қорғау, хат жазысу құпиясы, телефонмен сөйлесулер және т. б.));

2. Саяси (билік құрылымдарына сайлау және сайлану, Мемлекеттік қызметке тең қол жеткізу, біріктіру, бейбіт жиналыстар, митингілер, демонстрациялар және т. б. құқығы.);

3. Экономикалық (жеке меншік құқығы, Кәсіпкерлік қызмет, еңбек, демалыс және т. б.));

4. Әлеуметтік (отбасын қорғау, ана мен баланы қорғау, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамтамасыз ету, қолайлы қоршаған орта және т. б. құқығы));

5. Мәдени (білім алу, мәдени өмірге қатысу, ғылыми және мәдени прогрестің нәтижелерін пайдалану құқығы; әдеби, көркем, ғылыми, техникалық және басқа да шығармашылық түрлерінің еркіндігі және т.б.).

Адамның нақты мемлекетке тиесілігіне қарай: Ресей азаматтарының, шетел азаматтарының, екі азаматтығы бар адамдардың және азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарына.

Таралу дәрежесіне байланысты:

1. Жалпы (барлық азаматтарға тән);

2. Арнайы (әлеуметтік, қызмет жағдайына,адамның жынысына, жасына, сондай-ақ басқа да факторларға байланысты, мысалы, тұтынушылардың,қызметшілердің, кәмелетке толмағандардың, әйелдердің, зейнеткерлердің, ардагерлердің, босқындардың және басқалардың құқықтары).

Субъектілердің сипатына қарай: Жеке (өмір сүру құқығы, Еңбек және т.б.) және ұжымдық (ереуіл, митингілер және т. б. құқығы).