Ертен- Бугин
зиян- пайдалы
коп-аз
узак-кыска
тартылып-жиберип
«Сіз», «біз» - деген жылы сөз,
<span>Ағайынға жарасар.
</span><span>Сыйға сый, сыраға бал.
</span>Балаң жаман болса,
Көрінгеннің мазағы.
***
Бала, баланың ісі шала.
***
Балам – балым,
<span>Баланың баласы – жаным.</span>
Батырлық
б-дауыссыз ұян
а-дауысты жуан ашық езулік
т-дауыссыз қатан
ы-дауысты жуан қысаң езулік
р-дауыссыз үнді
л-дауыссыз ұнді
<span>ы-дауысты жуан қысаң езулік
</span>қ-дауыссыз қатан
ерлік
е-дауысты жіңішке ашық езулік
р-дауыссыз үнді
л-дауыссыз үнді
і-дауысты жіңішке қысаң езулік
к-дауыссыз қатан
батылдык
б-дауыссыз ұян
а-дауысты жуан ашық езулік
т-дауыссыз қатан
ы-дауысты жуан қысан езулі
л-дауыссыз үнді
д-дауыссыз үнді
ы-дауысты жуан қысан езулік
қ-дауыссыз қатан
өткірлік
ө-дауысты жіңішке қысан еріндік
т-дауыссыз қатаң
к-дауыссыз қатан
і-дауысты жіңішке қысан езулік
р-дауыссыз үнді
л-дауыссыз үнді
і-дауысты жіңішке қысан езулік
к-дауыссыз қатан
өжеттік
ө-дауысты жіңішке қысан еріндік
ж-дауыссыз ұян
е-дауысты жіңішке ашық езулік
т-дауыссыз қатан
т-дауыссыз қатан
і-дауысты жіңішке қысан езулік
к-дауыссыз қатан
Сөз құрамы орыс. состав слова – сөздің сыртқы түр-тұрпаты. Тілдегі сөздер бір бүтін тұлға ретінде қаралғанмен, олар мағыналы бір не бірнеше бөлшектен құралуы мүмкін. Сөз құрамының ең негізгі бөлшегі – түбір. Сөз тудыратын, сөз жалғастыратын (байланыстыратын) қосымшалар түбірге қосылады. Мысалы, ек-ін, егін-ші, егін-шілік сөздері ек түбіріне жұрнақтар (-ін, -ші, -лік) жалғану арқылы жасалған. Ал бойжеткен сөзі екі түбірдің бірігуінен, бала-шаға сөзі түбірлердің қосарланып айтылуынан туған. Сөздер сыртқы тұлғасына (құрамына) қарай түбір сөз, туынды сөз, қос сөз, біріккен сөз, қысқарған сөз болып бөлінеді. Сөз құрам ұғымына түбір сөзге жалғанатын жалғаулар жатады, бірақ бұлар сөз емес, сөздің морфологиялық құрамының бөлшектері. Қазақ тілі сөздердің морфологиялық құрамына қарай жалғамалы тілдер тобына қосылады.[1]
Сөзжасам орыс. словообразование – тіл білімінің жаңа мағыналы туынды сөздердің қалыптасуы мен мағыналық дамуын, жасалу тәсілдерін зерттейтін саласы. Зат не құбылыс туралы ұғым тілде таңбаланып, сөзжасамдық процесс негізінде атау ретінде танылады. Сөзжасамның зерттеу нысанына атаудың жасалуы, қалыптасуы, ұғымда қалыптасқан бейненің тілдік таңбасы, туынды сөздің жасалу сипаты, әдіс-тәсілдері, жаңа мағынаның ішкі құрылымы, т.б. жатады. Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі атаудың қалыптасуымен қатар, мағынаның дамуын, ұғым-мағына - атаудың кешенді бірлігін қарастырады.
Күнтізбе (ағылш. calendar) – уақыт мезгілін есептеудің аспан денелерінің ауық-ауық қайталану ерекшелігіне негізделген жүйесі, анықтамалық басылым.Күн күнтізбесі Мысырда шыққан. Мысырлықтар жыл ұзақтығын 365 тәулікке теңестіріп, оны әрқайсысы 30 күндік 12 айға бөлген, артық қалатын 5 күнді ешбір айға қоспай, құдайға құлшылық ететін күндер деп есептеген. Ол Еуропалық күнтізбелерге арқау болды.
негізгі:ақта, бар, сана, қызық, тіле,, жүр, өт, бөл
туынды:бағу, көшу, тазала, тұзда,ақылдас, қыста
Менiн кып-кызыл койлегiм бар.
Ержан акылды бала.
Анау пышак откiр.