Қара жорға – бiртұтас желiге құрылған, бiрнеше бөлiмнен тұратын, берiк композициялы, нағыз буын биi. Қара жорға – қазақы тұрмыстың, ұлттық болмыстың төл туындысы. Атап айтқанда, қазақ бұл бидi шаруадан қолы босаған кездерiнде тамашалайтын болған. Ол үшiн бiр қарулы мығым жiгiттi ортаға қара жорға ретiнде шығарып, атқа ұқсатып төрт аяқтатып тұрғызып қоятын. Сонан кейiн бидi жақсы билей алатын бiр бозбаланы ортаға шығарып, қол соғатын. Домбырашы дәстүрлi “Қара жорға” би әуенiн тарта бастағанда бишi атқа, яки қара жорғаға билей жүрiп жақындап, алдымен аттың кекiлiн, құлағын, жалын сипап барып ноқта, сонан соң жүген салу рәсiмiн жасайды. Бұдан кейiн арқасын, сауырын сипап жүрiп, атты ерттеуге кiрiседi. Мұның бәрi би арқылы орындалады. Iшпек, тоқым-ер салып, құйысқандауға келгенде ат үркiп, теппек болып мiнез көрсетедi. Ат ерттелiп болғаннан кейiн, бишi жiгiт атты айнала көпшiлiктiң алдында буын биiнiң небiр нәзiк қимылдарын жасап, өнерiн көрсетуге барын салады. Осыдан кейiн бидiң ең шарықтау шегiне, әсем де, қызғылықты сатысына куә боласыз. Бишiмiз ерттеулi аттың төрт аяғын тағалау жосынын жасап, неше түрлi қимыл-әрекетке толы би ырғағына басады да, “Қара жорғасына” қарғып мiнiп, атүстi қозғалысының ең күрделi де әсем қимылын көрсете бастайды. Аттың қолтығына аяқтарын өткiзiп алып, шалқайып, еңкейiп, оңға-солға аунай аттың бауырына түсе билеп, жұртты қыран-топан күлкi қызығына батырады. Егер қонақтар арасында жас бишiлер болса, олар да биге қосылып, ойын көрiгiн қыздыра түседi.
1.жұрнақтар ШЫ/ШІ--жазу,жазушы, етік---етікші.
2жұрнақтар--ЛАС/ЛЕС,,ДАС / ДЕС,ТАС/ТЕС жол--жолдас ,ауыл--ауылдас,
3.жұрнақтар ЛЫҚ/ЛІК, ДЫҚ/ДІК,ТЫҚ/ТІК,-бала--балалық,дос--достық, әділ--әділдік іскер--іскерлік.
4.жұрнпқтар-- КЕР/ГЕР--қызмет--қызметкер,дәрі--дәрігер
существительные образованные от глаголов.
1.жұрнақтар МА/МЕ,ПА/ПЕ,БА/БЕ, кес--кеспе,тоқы--тоқыма,бас--баспа,сүз--сүзбе
2 жұрнақтар --.ЫМ/ ІМ ,-М Бөл --бөлім,біл--білім,таны--таным
3. жұрнақтар --ҚЫШ/КІШ, Ғыш / ГІШ -Бас--басқыш ,ұш--ұшқыш,сүз--сүзгіш.
Жеті ,қар ,аққу шы-- жеті қарақшы.
Бір күні екі дос орманда келе жатады. Кенеттен алдарынан бір аю шыға келеді. Сол кезде біреуі қаша жөнеледі, екіншісі талға өрмелеп жасырынып қалады. Қашқан жігіт ортада қалып кетеді.
Алайда, не істерін білмей тұрғанда, ойына «Өлген адам сияқты жерге етбетіммен жата қалсам, бәлкім құтылып кетермін» деп жерге жата қалады.
Аю келіп оны иіскелей бастағанда демін жұтып, дем алмай жатады. Аю кеткен соң талға өрмелеп кеткен досы төмен түсіп, досының қасына келіп, күліп: «Айтшы ал, аю сенің құлағыңа не деп сыбырлады?» дейді.
Сонда досы: «Досына қауіп-қатер төніп тұрғанда қашып кеткен адамдардан сақтану керектігімді, айтты» дейді.
1. Тұрардың сабаққа селқос екенін аңғарды.
2. Тұрар тақтаға шыққанда бүкіл класс тына қалды.
3. Көзінің алақ-жұлағы жоқ, өте сабырлы.
4. Әріпті мұғалімдікінен айнытпай әдемілеп жазып шықты.
Тұйық етістік:
аңғарды - аңғару
тына қалды - тына қалу
шықты - шығу
