Қырыққабат, қатпаршақкөк (орыс тілінде қырыққабат) (Brassіca) –орамжапырақтар тұқымдасына жататын бір, екі және көп жылдық өсімдік туысы. қырыққабат туысына шалқам, тарна,қызылша сияқты өсімдік түрлері жатады.Еуразия және Cолтүстік Америкада, көбінесе Жерорта теңізі маңында кездесетін 35-ке жуық түрі белгілі. қырыққабатның дақылдық түрлері қолдан өсіру, өзара будандастыру және сұрыптаунәтижесінде алуан түрлі өзгеріске ұшыраған. Қырыққабаттың бірнеше сорттары бар. Олардың ішінде түсті жәнеПекин қырыққабаттарынан басқалары түгелдей дерлік екі жылдық өсімдіктер. Қырыққабат бірінші жылы қаудан түзеді, ал екінші жылы гүлсидамдары өсіп, тұқымбереді. Жапырақтары ірі, кезектесіп орналасады, түсі көк, қанықтылығы әр түрлі. Қырыққабаттың: қауданды қырыққабат, савойя қырыққабаты, брюссельдік қырыққабат, кольраби қырыққабаты, жапырақты қырыққабаты, Қытай қырыққабаты, Пекин қырыққабаты, түсті қырыққабат, т.б. түрлері бар. Барлығына ортақ сипат – қырыққабаттар жарық сүйгіш және суыққа төзімді. Өсуіне қолайлы температура 15 – 18°С. Температураның төмендеуіне (–10°С-қа дейінгі суыққа) төзімді сорттары – жапырақты және брюссельдік қырыққабатлар, ыстыққа төзімділері – жапырақты қырыққабат және кольраби қырыққабатсы. қырыққабатның құрамында адам организміне қажетті көмірсулар, протеиндер, минералдық тұздар, С және В тобына жататынвитаминдер мол. Вегетац. кезеңінің ұзақтығы бойынша қырыққабат сорттары: өте ерте пісетін (65 – 100 күнде, «Куузику вараяне»), ерте пісетін (100 – 115 күнде, «Грибовский 147»), ертелеу пісетін (115 – 130 күнде, «Алтын гектар»), орташа мерзімде пісетін (130 – 145 күнде, «Даңқ 1305», «Надежда»), кештеу пісетін (145 – 160 күнде, «Сыйлық») және кеш пісетін (160 күннен артық, «Амагер 611», «Завадская») болып бөлінеді. Қауданды қырыққабат Қазақстандағы негізгі дақылдық көкөністердің бірі. Оның диам. 10 – 45 см, салм. 16 кг-ға дейін жетеді. Ақ қауданды қырыққабатты жыл бойы жаңа піскен және қайта өңделген күйінде тағамға пайдалануға болады. Қауданын ашытады, бұқтырады немесе бұрыш, қияр,қызанақ, сәбіз, қызылша, алма, жасыл бұршақ, пияз және сарымсақ қосып тұздайды. Сонымен қатар диеталық тағам ретінде, ас қорыту бұзылғанға, т.б. ауруларды емдеуге қолданылады. Қырыққабат – құнарлы мал азығы. Оның түсімі мол, әр га-нан 200 – 900 ц. өнім түседі. Қырыққабат зиянкестері:қырыққабат шыбыны, қырыққабат қоңыр көбелегі, қырыққабат ақ көбелегі,қырыққабат бітесі, т.б. жиі кездеседі; аурулары: фомоз, түкті және шырышты бактериоз.
X II. в середине тысячелетия до нашей эры запущена "степная дорога". Через "Степной путь" были доставлены китайский шелк и иранский ковер. Великий Шелковый путь способствовал общению между странами Европы и Азии и объединил в нем народы. Причиной этому названию пути стало основной предмет торговли-шелковая ткань из Китая. Этот путь, объединивший Европу и Азию, привел человечество к удивительным достижениям. Способствовал занятию торговлей развитыми странами, развитию науки, формированию религии и культуры. III. Большой Шелковый путь прошел и с древнейших времен Казахстана. Основная торговая линия переросла через Сырдарью, Таласом, Шу, или в Китай, и теперь вдоль рек Сырдарья, Урал (Урал), названных «Яқсарт», «Сейхун», далее растянулись до Земли Черного моря, Византии и Западной Европы. Шелковый путь продолжился в степях Центрального Казахстана, Сары-Арки и Иртыша, Алтая и Монголии. Вдоль этих дорог были такие крупные города, как Испиджаб, Усбаникент, Отрар, Туркестан, Тараз, Сауран, Сыганак, Сарайшык, Жанакемт. В этих городах большое влияние на развитие Шелкового пути.
Мұнан соң қилы-қилы заман болар, Заман азып, заң тозып жаман болар. Қарағайдың басына шортан шығып, Бабалардың дәурені тәмам болар,
— деп таусылса, Бұқаржырау:
Ай заман-ай, заман-ай, Түсті мынау түман-ай, Істің бәрі күмән-ай. Баспақ-тана жиылып, Фәни болған заман-ай, Арғымағын жоғалтып,
Тай жүгірген заман-ай,
— деп толғанса, Мөңке толғамдары да белгілі бір дәрежеде солармен үндес.
Мөңке би:
Құрамалы, қорғанды үйің болады, Айнымалы, төкпелі биің болады. Халыққа бір тиын пайдасы жоқ Ай сайын бас қосқан жиын болады. Ішіне шынтақ айналмайтын Ежірей деген ұлың болады. Ақыл айтсаң ауырып қалатың Бедірей деген қызың болады. Алдыңнан кес-кестеп өтетің Кекірей деген келінің болады. Ішкенің сары су болады, Берсең итің ішпейді, Бірақ адам оған құмар болады, Қиналғанда шапағаты жоқ жақының болады. Ит пен мысықтай ырылдасқан, Еркек пен қатының болады…
МЕН КЕШІРІМ СҰРАЙ БІЛЕМІН Мен адамдардан кешірім сұрай білемін. Мен үлкендерден мұғалімдерден адамдардан жəне ата-анамнан кешірім сұрай аламын. Егер мен бір нəрсені дұрыс істемесем онда мен ол адаснан кешірім сұраймын.
Байындыр хан киімдерді қонаққа шақырады? Қонақтарға арнап қандай отаулар тіктіреді? Дерсехан қайда келеді? Ханның жігіттері не деп жауап береді? Дерсехан не істейді?
