В основе поэмы М.Ю. Лермонтова «Песнь про царя Ивана Васильевича…» представлены столкновение противоположных человеческий характеров, конфликт взглядов и принципов.
<span> Кирибеевич и Калашников – два совершенно разных представителя русской знати. </span>
<span> Первый из них – Кирибеевич, любимый опричник царя Ивана Грозного. Он пользуется расположением и милостью государя и имеет все: хорошего коня, оружие, дорогие одежды, любовь девушек. Но ему полюбилась чужая жена, жена купца Калашникова Алена Дмитриевна. </span>
<span> Красота, богатство, могущество Кирибеевича испортили его, он стал человеком эгоистичным, попирающим семейные устои и правила. </span>
<span> Замужество избранницы его не останавливает. Подкараулив ее, Кирибеевич предлагает Алене Дмитриевне богатство в обмен на любовь: </span>
<span> «Хочешь золота али жемчугу? </span>
<span> Хочешь ярких камней аль цветной парчи? </span>
<span> Как царицу я наряжу тебя, </span>
<span> Станут все тебе завидовать…» </span>
<span> Его не останавливает присутствие соседок и бесчестие, грозящее замужней женщине. </span>
<span> Кроме того, Кирибеевич оказывается человеком лживым, ведь о замужестве своей возлюбленной он не рассказал даже царю. </span>
<span> Перед кулачным боем, на который его вызвал оскорбленный муж Алены Дмитриевны купец Калашников, Кирибеевич ведет себя как бахвал: </span>
<span> «Присмирели, небось, призадумались! </span>
<span> Так и быть, обещаюсь, для праздника, </span>
<span> Отпущу живого с покаянием, </span>
<span> Лишь потешу царя нашего батюшку». </span>
<span> Дерзкая самоуверенность Кирибеевича отталкивает: </span>
<span> «Ты поведай мне, добрый молодец, </span>
<span> Каким именем прозываешься? </span>
<span> Чтобы знать, по ком панихиду служить, </span>
<span> Чтобы было чем и похвастаться». </span>
<span> В финале поэмы любимый царский опричник получает по заслугам. Поступки этого человека вызывают чувство неприязни и осуждения. </span>
<span> Совсем другим героем предстает купец Калашников. Это порядочный семьянин, живущим по христианским законам, любящий жену и детей. </span>
<span> Ни минуты не раздумывая, Калашников готов отомстить обидчику за нанесенное его семье бесчестие. Перед боем он ведет себя как настоящий мужчина: </span>
<span> «Поклонился прежде царю грозному, </span>
<span> После белому Кремлю да святым церквям, </span>
<span> А потом всему народу русскому…» </span>
<span> На дерзкий вызов Кирибеевича Калашников отвечает так: </span>
<span> «И жил я по закону Господнему: </span>
<span> Не позорил я чужой жены, </span>
<span> Не разбойничал ночью темною, </span>
<span> Не таился от свету небесного… </span>
<span> К тебе вышел я теперь, басурманский сын, - </span>
<span> Вышел я на страшный бой, на последний бой!» </span>
<span> Одержав победу в этом бою, Калашников предстает перед разгневанным царем. На государев вопрос о причине конфликта, уклончиво отвечает, что убил соперника «вольной волею, а за что, про что – не скажет, а скажет только богу единому». </span>
<span> Даже перед угрозой казни Калашников отказывается называть имя жены, чтобы не запятнать ее чести. </span>
<span> Порядочность, честь, благородство Калашникова показывают, что он один из лучших представителей русского общества.</span>
Параўнальная характарыстыка літаратурных герояў (У. Караткевіч "Паром на бурнай рацэ")
Літаратура з’яўляецца адным са сродкаў пазнання жыцця і, перш за ўсё, чалавека. Каб болыы глыбока раскрыць характары, пісьменнікі часта ідуць па шляху супастаўлення герояў. Такі прыём выкарыстаны Янкам Купалам у паэме «Курган» пры абмалёўцы вобразаў гусляра і князя. У параўнальным плане пададзены вобразы Сцёпкі і Аленкі ў аповесці «На прасторах жыцця» Якуба Коласа. Гэтым прыёмам карыстаўся і У. Караткевіч пры стварэнні вобразаў Пора-Леановіча і Горава ў апавяданні «Паром на бурнай рацэ» .
Абодвагероі — выпрабаваныя ў баях ваенныя ў чыне каззітанаў, якія накіраваны з ротай салдат ахоўваць адзіны паром, каб не аддаць яго ў рукі паўстанцам. У пачатку твора аўтар зазначае, што аднаму з іх, Пора-Леановічу, «не вельмі верылі як нашчадку сепаратысцкай фаміліі і ўраджэнцу Магілёва» , таму «ў дапамогу яму» паставілі Юрыя Горава, карэннага русака са старой маскоўскай фаміліі, які быў паранены ў сутычцы з атрадам паўстанцаў пад Ракавам і адасланы «ў тыл» на лячэнне. Сімпатыі чытача, здаецца, павінны быць на баку Пора-Леановіча: чалавека, якому не давярае сам генерал урадавых войск. Бо ці можна прыхільна ставіццаі да чалавека, роля якога — шпіёніць? Але гэта толькі першае ўражанне. У. Караткевіч не навязвае нам сваіх думак, а дае магчымасць разабрацца, хто ёсць хто?
Вось мы бачым Горава, які ў думках апынуўся ў Маскве, успамінае сваю старэнькую маці, каханую дзяўчыну Надзейку, марыць аб мірным жыцці. І раптам — стрэл! Гэта страляў-забаўляўся з дуэльных пісталетаў Пора-Леановіч. Горава ўразіў (каторы ўжо раз! ) яго сухі прыгожы твар, белыя валасы, бакенбарды і, галоўнае, страшнаватыя блакітныя вочы, у якіх бачная была пагарда да ўсяго. І яшчэ рэзкі шрам паўз брыво і левую скронь — адмеціна двубою. Многае можа сказаць пра героя яго партрэт. Пора-Леановіча выдавалі вочы Аўтар далей скажа: «Яго нахабныя і страшныя вочы гарэлі вясёлым шаленствам» . І тут жа Гораў Дасць дакладную характарыстыку Пора-Леановічу: «Чалавек, які сядзіць насупроць яго, — страшны, вельмі небяспечны чалавек, драпежнік, у якога, пэўна, зусім няма ў душы месца для так званых пакут сумлення» . І вельмі хутка мы ўпэўнімся ў гэтым.
Наступная ноч выдалася «вераб’інай» . Дождж паліў так, што, здавалася, паветра было менш, чым вады. Вада прыбывала вельмі хутка, рака пайшла старыком. На перасцярогу бывалага салдата Івана, які прапанаваў паставіць каравул на рацэ, каб не здарылася бяды з прахожымі, Пора-Леановіч рэагуе іранічна: «Табе што да таго? Няхай не суюцца ў ваду... » І калі Гораў хоча неяк абразуміць Пора-Леановіча, гаворачы, што да свайго народа трэба адносіцца з павагай, што людзі не вінаватыя, калі дрэнна робяць улады, той адказвае, што народ — гэта быдла, якое па галаве трэба біць. І ваша, і наша, і польскае, і ўсякае. Іншага яны не варты. Людзей не шкадуй. Ні жанчын, ні дзяцей. Ідзі па трупах, і добра табе будзе.
І мы пачынаем разумець, які жудасны чалавек гэты Пора-Леановіч. Для яго галоўнае — стаць на той бок, які выйграе. А прысяга, закон гонару — гэта не для яго. Яшчэ болып поўна раскрываюцца героі апавядання пры сустрэчы з жанчынай, жонкай Грынкевіча, кіраўніка паўстанцаў, якая везла памілаванне свайму мужу. Адзін (Пора-Леановіч) ведаў, што пакаранне Грынкевіча будзе выканана гэтай ноччу, і наўмысна затрымліваў жанчыну. Другі (Гораў), нічога не ведаючы, рызыкаваў сваім жыццём, каб пераправіць жанчыну на другі бераг раз’юшанай ракі.
Менавіта гэтая вераб’іная ноч паказала, якія розныя тыпы людзей увасабляюць Пора-Леановіч і Гораў. Мы ўбачылі, што адзін з іх люта ненавідзеў людзей, а другі ганарыўся сваім народам.
<span> Такія людзі, як капітан Пора-Леановіч, не павінны жыць на зямлі, — падкрэслівае аўтар, — і адмоўны герой гіне на дуэлі.</span>