Мен тілшімін Біз тілшіміз
Сен тілшісің Сендер тілшісіңдер
Сіз тілшісіз Сіздер тілшісіздер
Ол тілші Олар тілші
Мен капитанмын Біз капитанбыз
Сен капитансың Сендер капитансыңдар
Сіз капитансыз Сіздер капитансыздар
Ол капитан Олар капитан
Мен балуанмын Біз балуанбыз
Сен балуансың Сендер балуансыңдар
Сіз балуансыз Сіздер балуансыздар
Ол балуан Олар балуан
Мен боксшымын Біз боксшымыз
Сен боксшысың Сендер боксшысыңдар
Сіз боксшысың Сіздер боксшысыздар
Ол боксшы Олар боксшы
Жолбарыс — өте күшті жыртқыш аң. Ол 9-10метр жерге секіреді. Жолбарыс қабанды, сиырды, жылқыны оңай өлтіреді. Ол аюды да өлтіре алады. Жолбарыс сағатына 120 км жүгіре алады.
Ертеде Қазақстанның Іле, Балқаш, Сырдария,Зайсан сияқты өзен, көлдерінің қамысты жағасында жолбарыс көп болған.
Көзінің қарашығы ашық сары түсті. Сойдақ тістері өте ірі әрі өткір, иілген тырнақтары мықты, алдыңғы аяғы артқы аяғынан жақсы жетілген. Көбінесе, қоныс ауыстырып, жеке жүреді. Жабайы шошқа, бұғы, марал, елік, т.б. тұяқты жануарларды ұстап жейді, кейде малға, қасқырға, итке де шабады. Жолбарыс 2 – 3 күшік туады, оларды 5 – 6 ай емізеді. Табиғи жағдайда 40 – 50 жылдай тіршілік етеді. Дүние жүзінде жолбарыстың саны жылдан жылға азаюда. Мысалы, 2000 ж. жолбарыстардың жалпы саны 7 мың болды. Қазіргі уақытта жабайы ортада (13 мемлекетте) мекендейтін жолбарыстардың саны 3200 шамасында ғана қалды. Сондықтан жолбарыстың барлық түрі қорғауға алынып, Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабына» енгізілген. Жолбарысты қазақ халқы ежелден күштіліктің символы санаған. 12 - 13-ғасырларда Тоқтамыс хансоқтырған тиында жолбарыс бейнесі салынған.
1)Зат есім(сущ.) - заттың есімің білдіріп , кім ? не ? деген сұрақтарға жауап береді
2)Сан есім(имя числ.) - заттың санын , ретін білдіріп қанша ? неше ? деген сұрақтарға жауап береді
3)Сын есім - заттың сының , түсін , түр тұлғас ын білдіреді қандай ? қай ? деген сұрақтарға жауап береді
4)Етістік - заттың іс-қимылын білдіреді не істеді ? не қылды ? деген сұрақтарға жауап береді .
5)Есімдік - есім сөздерден құралған сөздерді есімдік дейміз .
<span>Тіл – қай ұлттың
болмасын тарихы мен тағдыры, тәлімі мен тәрбиесінің негізі, қатынас
құралы. Тіл болмаса сөз болмайды. Сөз болмаса адамзаттың тірлігінде
мән-маңыз болмайтыны белгілі. Демек, тілдің, сөздің орны ерекше. Міне,
осы орайда ана тіліміз жайлы терең ойлану әрқайсымыз үшін парыз. Жыл
өткен сайын ана тіліміздің мәртебесі өсіп, абыройы арта түсуде.
Тіл – халықтың жаны. Тілі құрыса, халық та жер бетінен жоғалады. Адамзат
тарихында көптеген өркениетті елдердің өшіп кетуі алдымен тілді
жоғалтудан басталғанын ғылым дәлелдеп отыр. Бүгінгі Қазақ қоғамындағы
мәңгүрттіктің басы да өз тілін тәрк етуден туды. Ана сүті сіңбеген,
бесік жырынан нәр алмаған ұлттық қасиет тана сүтімен кірмейді. Тілі мен
дінінен айырылған ондай жан рухани кемтарлығын, адамдық болмысын
түсінбей, көлденең көк аттының қолжаулығына айналады. Ана тіліміздің
тағдыры үшін күресте халқымыз қам-қарекетсіз болған емес. Жиырмасыншы
жылдары тіл тәуелсіздігін ту етіп көтерген Әлихан, Ахмет, Міржақып,
Мағжан, Мұхтарлар, сексенінші жылдардың аяғында бостандықтың лебі
білінісімен басталған бүкілхалықтық қозғалыс соның айғағы.
ХХ ғасырдың ұлы жемісі – Қазақ халқы үшін Егемендіктің көк туы
желбіреуі. Ата-бабаларымыз көксеген, армандаған тәуелсіздікке қол
жеткіздік. Ендігі мақсатымыз - ұлттық рухты, түскен еңсені көтеру.
Ұлттық мінез, ұлттық намыс, ана тілі жоқ жерде – ұлт та жоқ.
О, туған ана тілім! Тас бұлақтың тұнығы да сенде, ана сүтінің жұғымы да
сенде, райхан гүлдің жұпары да сенде, қыран құстың жанары да сенде,
назды сұлудың нәзіктігі де сенде, сахара даланың жазықтығы да сенде...
Халқымыздың аса бай рухани қазынасы – туған ана тіліміз. Ол – Қазақ
тілі.
Қазақ тілі - өзінің даласындай кең пішілген жайдары да жалпақ тіл. Қазақ
сөзі қашанда даланың қоңыр желіндей аңқылдап еркін есіп тұрады. Қазақ
тілінің биязы мақамы – домбыраның күмбір қаққан сазындай. Асқан
әуезділігі – шырқап салар әндей. Туған тіл біздің бірінші бақытымыз,
бірінші ырысымыз, біз сондықтан “Ана тіліміз” дейміз. Қазақтар “Ананың
тілі” деп ерекше құрметтейді. Басқа тілді білу - әрине, мақтаныш. Әйтсе
де өз ана тілін аяқ асты етуге болмайды.
Ана тілің – арың бұл,
Ұятың боп тұр бетте.
Өзге тілдің бәрін біл,
Өз тіліңді құрметте, – дейді талантты ақын Қадыр Мырза Әли ағамыз.
Анамның тілі – ардақтым менің. Адамның атасы, әкесі мен шешесі сенсің.
Сен менің кішкентай кезімде әкем болып мойныңа отырғызып қуандың, ат
үстінде алдыңа алып, мені көкке секірттің. Жел болып кекілімнен сипадың.
Тілім, ана тілім менің, адамзатымның тілі, сен менің анам болған кезіңде
көкірегіңе жабысып, төсіңнен ақ сүтіңді емдім. Сен менің ағам, інім,
әпкем, қарындасым, бауырларым болған кезіңде мен сені одан әрмен
түсініп, ұғынғым келді. Адамзаттың Абай мен Мағжан сынды асқар алыптарын
туғызған, әкелері мен аналары болған ұлтымыздың тірегі сенсің, туған
тілім. Бірақ, менің терім “туған тілім” сен үшін ғана төгілсін, менің
өмірім сен үшін ғана өрілсін! Олай болса, ана тілімізді алдымен өзіміз
құрметтейік, ардақтайық! Сонда ғана туған тіліміздің туы биіктерде
желбіреп тұратын болады...
</span>
