Жапырақ жа-пы-рақ 1б.-ашық,2б.-ашық,3б.-бітеу
ж-дауссыз,ұяң
а-дауысты,жуан
п-дауссыз,қатаң
ы-дауысты,жуан
р-дауссыз,үнді
а-дауысты,жуан
қ-дауссыз,қатаң
----------------------
7 әріп,7 дыбыс
Шоқан 1835 жылдың қараша айында Құсмұрын бекетінде қазіргі Қостанай облысы Әулиекөл ауданындағы Құсмұрын жерінде атақты аға сұлтан Шыңғыс Уәлиханов отбасында дүниеге келген. Әкесі Шыңғыс Уәлиханұлы сол кезде Аманқарағай дуанының (орталығы Қараоба мекені) аға сұлтаны болған. Округ орталығы 1844 жылы Құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты Құсмұрын болып өзгертілді. Шоқанның өз атасы Уәли Орта жүздің ханы болған. Арғы атасы Қазақ Ордасының Ұлы ханы Абылай, Шоқан оның шөбересі. Шоқанның балалық шағы қыс кезінде Обаған бойындағы Күнтимес ордасында, жазда Есілдің оң саласы Аққанбұрлық алабындағы ата жайлауда өткен. Әжесі Айғаным тұратын Сырымбеттегі хан ордасында да балдәурен күндерін өткізген.«Жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, Күнтимес ордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде хат таныған Шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды. Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең-жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды.
Шоқанның ата-бабалары атақты сұлтандар әулетіне жатады. Оның арғы бабасы Абылай хан XVII ғасырдағы айбынды қазақ билеушілерінің бірі болды. Ал атасы Уәли хан патша үкіметі ресми түрде бекіткен қазақтың соңғы ханы еді. Шоқанның әкесі - Шыңғыс Уәлиханов білімді адам болған. Ол 1834 жылы Омбыда Сібірдің казак әскери училищесін бітіріп, орыс армиясында жоғары әскери шен - полковник атағын алды және Қазақстанды басқару аппаратында бірсыпыра жауапты қызметтер атқарды: Құсмұрын округінің аға сұлтаны, Сібір қырғыздарының облыстық басқармасының кеңесшісі, Көкшетау округінің аға сұлтаны болды. Россияның алдында сіңірген еңбегі үшін оған өмірлік мұра ретінде дворян атағы берілді. Шоқаннын анасы жағынан туыс нағашылары — Баянауыл өлкесіндегі атақты Шормановтар әулеті болатын. Шорманов Мұса орыс армиясының полковнигі, белгілі қазақ биі, Баянауыл сыртқы округының аға сұлтаны еді.
Менин болашак патерим болса екен деймин менин осы патерим адеми терезеси улкен болса деймин мен оз болашак патерим болса жинап тазалаймын мен озимнин болашак патерим болса деймин мен осы патерде курьыммен турамын аке шешеме адеми патер алып беремин менин болашак патерим адеми болады
Мен жұмыс күнімді сипаттап берсем деймін. Барлық күндер бір-біріне ұқсас. Әдетте мен жай күндері сағат жетіде тұрамын. Жаттығу жасаймын. Содан кейін жуынып, тісімді тазалаймын. Сағат жеті жарымда мен таңғы асымды ішемін. Мен жеңіл асты ұнатамын. Таңғы астан кейін мектепке барамын. Менің мектебім үйіме жақын. Мектепке баратын жол 10 минутты қажет етеді. Сабақ сағат 8-30 да басталып, 15-00ге қарай бітеді. Күнделікті сабақ кестесі- күніне 6 немесе 7 сабақ. Аптасына екі рет мен баскетбол ойнау үшін мектепте сабақтан кейін қаламын.Үйге келгеннен кейін түскі асымды ішемін. Кейін кішкене демаламын. Кейде мен кітап оқимын, достарыммен телефон арқылы сөйлесемін. Бұдан кейін мен сабақ істеуге кірісемін. Аптасына екі рет математикамен білімімді арттыру үшін айналысамын. Әдеттегідей, сабағымды сағат тоғызға қарай бітіремін. Бірақ аптадағы бір күнім ғана жүктелмеген. Бұл- бейсенбі. Әншейінде бейсенбі күні анама қол ұшымды беремін. Кейде мен керек заттарды сатып аламын немесе химиялық жолмен тазартудан киімдерді алып кетемін. Сағат жетіде кешкі асты ішемін. Сосын сабағымды оқуды жалғастырамын. Сағат онда ұйқыға кетемін.