Табиғат – күллі тіршілік атаулының құтты қоныс мекені, алтын ұя бесігі,құт – берекесі. Ал адам үшін табиғат ең қасиетті де қастерлі ұғым. Өйткені,адамның өзін дүниеге келтіретін аяулы анасы, сондықтан да адамның табиғатты «ана» деп құрметтеуінде өте үлкен ұғым жатыр.Қазақ халқының бар өмір тіршілігі табиғатпен тікелей етене байланыста өтіп жатыр. Сан ғасырлар бойы халқымыз сол өзін аялаған табиғат аясында тіршілік ете жүріп, оның сан алуан құпия сырларына көңіл бөлді және сол туралы орынды пікірлерге келді. Табиғаттың қатаң жағдайына ,түрлі өзгерістеріне сай көшіп-қонып жүріп,өз шаруашылығын табиғатпен үйлесімді жүргізіп отырды және табиғатқа аялы алақан,жылы жүрек сезімі, көздің қарашығындай қамқорлық қажет екендігін ерте сезінді.Осыған орай халқымыздың да мінез-құлқы бірте-бірте қалыптасып,ондай қасиеттер атадан балаға, ұрпақтан-ұрпаққа асыл мұра ретінде жеткізіліп отырды.
Қазақ халқының халық педагогикасындағы асыл мұралардың бірі-табиғатқа деген аса зор сүйіспеншілігі мен оған деген асқан адамгершілік қасиеті болды. Халық ұғымында табиғат деген қасиетті сөз туған жер, өскен ел, атамекен, аяулы өлке, ауылым деген тұла бойында нәр беріп, жүрегіңді шымырлататын аса қымбат сөздермен қатар тұрады.Белгілі жазушы, әрі ғалым Ақсеуіл Сейдімбеков өз шығармаларында халқымыз бен табиғат арасында үндестікті, бірлікті,сабақтастықты ерекше атап өтті.« Көшпелі өмір салты табиғи географикалық дара бітімдегі биосфера бірден – бір үйлесімді.Ата – бабамыз туған жеріне кіндік қанын ғана тамызып қоймаған, қажет болса жүрек қанын да төге білген»-деп жазушы табиғат пен халқымыз арасында өзара байланысты жоғары бағалаған. Халқымыздың табиғатқа деген зор сүйіспеншілігі табиғаттың көркем келбетін, ажарлы арайын сұлу сымбатын көре, сезіне білуінен бірте-бірте қалыптасқан.Табиғат сұлулығынан,әдемілегінен ,әсемдігінен бойына қуат, жүрегіне шуақ алып, аса зор іңкәрлік сезімге бөленген және табиғаттың сұлулығының алдына бас иген.Халқымыздың қажырлы да қайсар, батыр да , батыл ұлдарының бірі Бауыржан Момышұлы атамыз «сұлулық дегеннің тамыры табиғаттану деген нәрседе жатыр. Мысалы, гүлді алайық сол гүлдерде біз сұлу емессің деп айта алмаймыз.Ол табиғаттың жасаған сұлулығы.Аңдардың ішінде де сұлуы аз емес.Құстарды алып қарағын.Олардың ішінде де қаншама сұлулар бар. Сол себепті сұлулық деген нәрсенің өзі табиғаттың твортествосы. Осы күнге ғалымбыз деп жүрміз,бірақ табиғатқа қарсылық ету күнә»- деп табиғат сұлулығын сезіне білу және оны аялау қажеттігін ерекше ескерткен болатын. Халқымыздың табиғатты жанындай жақсы көріп сүйе білуі және оған деген аялы алақаны мен абзал адамгершілік қамқорлығы қанымызға да, бойымызға да, бойымызға да ананың ак сүті арқылы дарығандығын зор мақтаныш сезіммен айтуымызға толығымен болады.
Қазіргі кездегі экологиялық мәселелер бүкіл адам баласын ойландырып отырған кезде халқымыздың бұл салада қалдырған тағылымдық та,тәрбиелік те мәні зор асыл мұраларына көңіл бөлу ерекше қажет болып отыр.Халқымыздың табиғатқа деген сүйіспеншілігі мен оны көздің қарашығындайсақтап келуі жайында қазіргі ұрпақтарға өнеге- үлгі боларлық асыл мұралар, даналық ұғымдар түрінде, мақал- мәтел,нақыл сөз,аңыз әңгіме арқылы жетіп отырған. Осындай әрбір мұраның өзінде қаншама терең ой әрі тәлім- тәрбие жатыр. Сондықтан да әрбір ұстаз,әрбір тәрбиеші өзінің күнделікті жұмысында осындай халық педагогикасы асыл маржанына үнемі көңіл бөліп әрі пайдаланып отырулары тиіс. Өйткені қазіргі таңда табиғат тағдыры ешкімді де тебірентпей қоюы мүмкін емес.Бұл арада ардақты азаматымыз,ғұлама ғалым Қаныш Сәтбаевтың мына бір жан тебіренісі мен жүрек толғауы еріксіз ойға оралады:«Туған жердің тағдыры толғантпаған, жаны тебіреніп ол туралы ойланбаған жігітті қайтіп азамат дейміз?Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат, бөгде жердің алтын тасын да мақтап жарытпақ емес».
Ерте кездерде халқымыз табиғаттың кейбір туындыларын киелі,қасиетті деп ұғып,оларды өлтіруге,жоюға болмайтындығын уағыздаған.Сонымен бірге табиғат пен адамды біртұтас, бір-бірімен бөлуге болмайды деп қараған.Сондықтан да адам табиғаттан өз керегін ғана алып, қалғанына ешуақытта зиянын тигізбеген.Халқымыздың мақтанышы болып отырған ғалым Шоқан Уәлиханов «Табиғат адам! Өзіңіз айтыңызшы,тіршілікте одан ғажап, олардан құпия не бар? қазақтар киеге үлкен мән береді.Табиғаттың ..кейбір жануарлар мен құстарды, көшпелі тұрмысқа қажетті заттарды киелі деп қастерлейді.Осы аталғандарды құрмет тұту, ырымын жасап тұру одан баласына байлық пен бақыт,құт әкеледі»деп атап көрсеткен.Халық табиғаттағы өздері қастерлеген жерлерді«әулие-бұлақ»,«әулие-ағаш» деп атап,оларды көздің қарашығындай қорғап отырған,ал қарлығаш,аққу,ұлар,т.б.жануарларды жақсылықтың жаршысы,бақыттың бастамасы, игіліктің иесі деп ұясын бұзуға,балапанын жоюға не өздерін өлтіруге мүлде рұқсат етпеген.Әсіресе,жабайы аңның буаз болған мерзімінде,төлдеген кезінде атуға болмайды,киесі ұрады деп есептеп,оларға да мылтық кеземеген.
